Z każdym dniem przybywa informacji o innowacjach, finansowaniu i rozwoju technologii związanych z zielonym wodorem. Kluczowym punktem jest obecność odpowiedniej, i przede wszystkim bezpiecznej infrastruktury, która stanowi znaczącą część projektów. Do rozmowy dotyczącej wymagań instalacji i jej elementów zaprosiłam eksperta, współautora podcastu Uwaga Wodór! Jakuba Pikulskiego dyrektora STASTO Automation.

Żaneta Kłostowska: Wiemy, że rozwój gospodarki wodorowej będzie wymagał budowy nowej infrastruktury do produkcji, magazynowania, przesyłu oraz utylizacji wodoru. Czy są jakieś specjalne wymagania, materiały, które będą polecane do budowy takich instalacji? Które z elementów takiej infrastruktury są kluczowe? Czy sektor jest przygotowany i będzie w stanie sprostać tym wyzwaniom?

Jakub Pikulski: Wodór ze względu na swoje właściwości fizyczne jest trudnym medium i wymaga specjalnej konstrukcji zaworu oraz odpowiedniego doboru materiałów, aby dać sobie z nim radę. Po pierwsze wodór jest bardzo przenikliwy, więc zawór musi mieć odpowiednią budowę, szczególnie elementów uszczelniających, żeby zagwarantować szczelność zamknięcia oraz zapobiec wyciekom na zewnątrz do atmosfery. Po drugie ze względu na zjawisko kruchości wodorowej stal lub stopy, z których są wykonane zawory do wodoru, powinny mieć odpowiedni skład chemiczny – który warunkuje parametry fizyczne. Najlepiej nadają się stale stopowe o wysokiej zawartością niklu. Wielu producentów zaleca także, aby korpusy zaworów były kute lub wykonane z tzw. bar stock, czyli poprzez obróbkę pełnego pręta, a nie zrobione z odlewów, co jest standardem przy innych rodzajach medium ze względu na znacznie niższe koszty produkcji. Nie są to oczywiście wyzwania nie do pokonania, ale wodór wymaga od producentów zaworów specjalnego podejścia.

Wodór nie jest odkryciem ostatnich lat, jest stosowany w przemyśle od dziesięcioleci, i zapewne istnieją już sprawdzone rozwiązania zaworowe, które można bez problemu stosować do tego medium.

Zgadza się. Od lat z powodzeniem dostarczamy zawory pracujące z wodorem. Nie oznacza to jednak, że skoro zawór sprawdził się w jednej aplikacji wodorowej, to bez zastanowienia można go stosować w innych. Rozwój gospodarki wodorowej sprawił, że pojawiły się nowe zastosowania wodoru posiadające odmienne wymogi techniczne. Chociażby wyższe ciśnienia, inne zakresy temperatur, większa częstotliwość przesterowania, potrzeba zagwarantowania czystości medium jak to jest w przypadku stacji tankowania, czy narażenie na wibracje i ekstremalne warunki atmosferyczne, jeżeli mówimy o aplikacjach mobilnych. Dodatkowo wielkoskalowe użycie wodoru, wymusza także bardziej rygorystyczne wymogi odnośnie kwestii bezpieczeństwa, a co za tym idzie testów i certyfikacji. Można podsumować to tak, że doskonale radzimy sobie z każdym z tych niekorzystnych czynników pojedynczo, natomiast kłopoty pojawią się, jeżeli występują jednocześnie. Przykładowo wysoka temperatura, wysokie ciśnienie, pulsacyjne ciśnienie i duże naprężenia konstrukcyjne. Producenci zaworów prowadzą obecnie intensywne prace badawczo-rozwojowe, aby dostosować swoje produkty do bezpiecznej i niezawodnej obsługi takich aplikacji.

Słyszymy, że część istniejącej już infrastruktury gazowniczej będzie można przystosować do przesyłu wodoru.

Czytałem opracowania, że nawet do 70 proc. obecnie istniejących instalacji do przesyłu gazu ziemnego można przerobić na obsługę wodoru. Nie znam szczegółów, na czym dokładnie taka modyfikacja miałaby polegać, ale ciężko mi jest sobie wyobrazić, aby udało się dostosować zainstalowane zawory stosowane w przypadku gazu ziemnego do pracy z wodorem. Chociażby z tego powodu, że większość zaworów do gazu ziemnego wykonana jest ze stali węglowej, która nie nadaje się do kontaktu z czystym wodorem.

Jako argument hamujący rozwój gospodarki wodorowej często pojawia się brak odpowiednich ram regulacyjnych. Jak to wygląda w przypadku branży zaworowej i czy takie regulacje są tu w ogóle niezbędne?

Jak najbardziej. Przede wszystkim w celu zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa instalacji wodorowych. Przy tak wymagającym i niebezpiecznym medium, jakim jest wodór - muszą powstać normy określające minimalne wymogi jakościowe dla poszczególnych elementów infrastruktury, w tym zaworów dopuszczonych do pracy w tym charakterystycznym środowisku. Standardy branżowe będą też bardzo pomocne, aby usprawnić proces wdrażania i budowy infrastruktury wodorowej. Duża części projektów będzie realizowana w formie przetargów publicznych. W specyfikacjach do tych przetargów muszą być podane wymogi dotyczące zaworów i najprościej jest się wtedy odnieść do odpowiedniej normy. Według mojej wiedzy na ten moment obowiązują dwa standardy dotyczące zaworów stosowanych w instalacjach wodorowych. Pierwszy to norma ISO19880:3-2018 zawierająca wymogi, jakie muszą spełniać zawory stosowane na stacjach tankowania wodoru (tzw. HRS’ach). Drugim dokumentem, jest rozporządzenie WE 79, które określa wymagania dotyczące armatury stosowanej w pojazdach napędzanych wodorem. Komitet CEN powołał już jakiś czas temu grupę roboczą “Hydrogen valves working group” odpowiedzialną za stworzenie podobnych wytycznych dla innych branż.

Zapowiada się więc, że wkrótce na rynku pojawi się duże zapotrzebowanie na elementy do budowy infrastruktury, w tym zawory dedykowane do aplikacji wodorowych. Jak to wygląda w tym momencie? Czy duża część obrotów firmy STASTO pochodzi z sektora wodorowego?

Nie, na ten moment jest to nieznaczna część naszych przychodów. Chociaż pojawia się coraz więcej konkretnych zapytań, a niektóre projekty są już na zaawansowanych etapach przygotowań. W tym momencie skupiamy się jednak na rozwoju portfolio produktów dedykowanych do wodoru, żeby być w pełni gotowymi, w momencie gdy fala inwestycji ruszy na dobre.

Skoro wodór, jest kwestią przyszłości to, w jakich branżach obecnie znajdują zastosowanie specjalistyczne zawory STASTO?

Nasze zawory można spotkać we wszelkich aplikacjach przemysłowych, od branży spożywczej, przez budowę maszyn oraz pojazdów specjalistycznych, po branżę paliwową, energetykę, czy sektor chemiczny i petrochemiczny. Wszędzie tam, gdzie rurociągami transportowane jest jakieś medium, czy to w formie ciekłej, gazowej bądź sypkiej potrzebne są zawory, żeby sterować przepływem. Ze względu na wysoką jakość naszych produktów oraz duże doświadczenie w doborze zaworów zawsze łatwiej nam było się przebić w aplikacjach o podwyższonych parametrach technicznych bądź w newralgicznych punktach instalacji, gdzie wymagana była duża niezawodność oraz żywotność produktów. Chociaż ostatnio sprzedajemy coraz więcej produktów standardowych, „z półki”, do prostych aplikacji typu woda, powietrze, czy olej hydrauliczny.

Jest to związane w dużej mierze z problemami w łańcuchu dostaw i utrudnioną dostępnością towarów. My dzięki dużemu magazynowi, możemy obsłużyć wiele zapytań szybciej niż konkurencja.

Pozostawiając na chwilę kwestie zaworów, Czytelnicy Zielonej Gospodarki mogą Pana znać z podcastu Uwaga Wodór! Skąd pomysł na nagrywanie? Czy jest to w jakiś sposób powiązane z Pana działalnością zawodową?

Zawodowo mam do czynienia z wodorem w dosyć wąskim zakresie związanym z zaworami, ale całą gospodarką zeroemisyjną i transformacją energetyczną interesuje się w dużo szerszym kontekście. Obaj z Pawłem Trojanowskim, z którym wspólnie tworzymy podcast Uwaga Wodór!, zdajemy sobie sprawę, że żyjemy w czasach przełomowych. Chcemy być świadomymi uczestnikami zachodzącej przemiany, czy wręcz może nawet w jakimś stopniu ją kształtować - docierając do innowacji i przekazując te informacje dalej. Nagrywanie podcastu to świetny sposób na podnoszenie własnej wiedzy, zdobywanie nowych umiejętności i kontaktów oraz po prostu ciekawa przygoda i fajna zabawa.

Jaka była motywacja? Czy nagrywanie podcastu, to też sposób na zarabianie pieniędzy?

Zarabianie absolutnie nie jest naszą motywacją do działania. Robimy to amatorsko, po godzinach, czerpiąc z tego przyjemność i satysfakcję. Dla mnie jednak największą wartością z nagrywania podcastów jest docieranie do niezwykle interesujących ludzi związanych ze środowiskiem wodorowym.

Zaczęliśmy raptem pół roku temu, a już mieliśmy okazję poznać wiele niesamowitych osób, których w innych okolicznościach pewnie nigdy byśmy nie spotkali. Każdy z kolejnych odcinków dociera do coraz szerszego grona - co nas niezmiernie cieszy.

Wiem, że niektóre zagraniczne podcasty o podobnej tematyce generują przychody, chociażby wypuszczając odcinki sponsorowane, gdzie firmy płacą za to, aby wypromować swoje produkty czy usługi. Myśmy jeszcze takiego odcinka nie stworzyli, chociaż wysłaliśmy już kilka ofert. Ciekawe, kiedy znajdzie się pierwszy odważny (śmiech)…

Nawet jak się nikt nie zdecyduje zainwestować, to i tak będziemy nagrywać dalej. Może nie z taką częstotliwością i na tak dobrym sprzęcie, jakiego byśmy sobie życzyli, gdyby robić to w zupełności profesjonalne.

Jakub Pikulski
Absolwent Szkoły Głównej Handlowej, Politechniki Warszawskiej oraz austriackiej uczelni Management Center Innsbruck. Wyznaje zasadę, że człowiek nigdy nie przestaje się uczyć, a podcasty są jedną z przyjemniejszych form zdobywania wiedzy. Przedsiębiorca od 10 lat kierujący polskim oddziałem firmy STASTO Automation dostarczającej innowacyjne zawory procesowe m.in. do branży energetycznej oraz paliwowej. Wierzy, że w biznesie ważniejszy od maksymalizacji zysku jest zrównoważony rozwój, partnerskie relacje, odpowiedzialność społeczna oraz troska o środowisko.

Entuzjasta technologii wodorowych jako kluczowego elementu na drodze do neutralności klimatycznej. Prywatnie zapalony sportowiec, a od niedawna także działacz i promotor sportu dziecięcego. Wiceprezes Klubu Sportowego Drukarz Warszawa.