UE wybrała ponad 100 projektów elektroenergetycznych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania („PCI”) i ułatwiła wydawanie pozwoleń na ich budowę, w tym poprzez finansowanie – zwłaszcza w ramach Instrumentu "Łącząc Europę" (CEF) – informuje Komisja Europejska w dokumencie, który pod koniec listopada br. rozesłała do najważniejszych organów UE.

Dokument otrzymały Parlament Europejski, Rada, Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów. Komisja idzie za ciosem i budowanie nowych sieci regionalnych zamierza zintegrować w połączeniach transgranicznych.

Nie tylko Polska ma przestarzałą infrastrukturę energetyczną. Konieczność modernizacji i rozbudowy sieci energetycznych to nie tylko problem UE. Około 40% europejskich sieci dystrybucyjnych ma ponad 40 lat i wymaga modernizacji.

Branża szacuje, że do roku 2030 konieczne będą inwestycje w sieci dystrybucyjne o wartości około 375–425 mld euro. Ogólnie Komisja oblicza, że w tym dziesięcioleciu w sieci elektroenergetyczne trzeba będzie włożyć 584 mld euro. Stanowi to znaczną część ogólnych inwestycji niezbędnych do czystej transformacji w sektorze energii elektrycznej.

Sieci do naprawy na całym świecie

– Potrzeba rozbudowy sieci jest dostrzegana na całym świecie – zauważa Komisja Europejska. Stany Zjednoczone szacują potrzebę rozbudowy systemów przesyłu energii elektrycznej o 60% do 2030 r. Chińska firma State Grid Corporation ogłosiła inwestycje o wartości 1 020 mld CNY (132 mld EUR) w sieci elektroenergetyczne w latach 2022–2023. Międzynarodowa Agencja Energetyczna ocenia zapotrzebowanie na ponad 80 mln km sieci na całym świecie do 2040 r., co odpowiada całej dzisiejszej sieci globalnej. Szacuje się, że na przyłączenia do sieci oczekuje około 1 500 GW już zaawansowanych projektów dotyczących energii odnawialnej.

– W ramach Europejskiego Zielonego Ładu energia odnawialna znalazła się w centrum przejścia na czystą energię. Obecne napięcia międzynarodowe po inwazji Rosji na Ukrainę, ogólny kontekst geopolityczny i bardzo wysokie ceny energii zaostrzyły potrzebę przyspieszenia efektywności energetycznej i wykorzystania energii odnawialnej w Unii w celu stopniowego wyeliminowania zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych – mówił w 2022 r. na spotkaniu z klastrami morskimi ENMC Ricardo Renedo Williams, Policy Officer Komisji Europejskiej.

Poinformował on o nowym dokumencie Komisji Europejskiej „Proposal for a COUNCIL REGULATION laying down a framework to accelerate the deployment of renewable energy (COM/2022/591 final)”, opublikowanym 9 listopada 2022 r. Obecny dokument, z listopada br. jest znacznym rozwinięciem i zestawem konkretnych działań i programów finansowych wspierających rozwój OZE w UE. 

Potrzebne sieci transgraniczne

"Lepsze połączenia transgraniczne mają znaczny potencjał oszczędności kosztów na poziomie systemu: projekty transgraniczne mogą obniżyć koszty wytwarzania o 9 miliardów euro rocznie do  2040 r., podczas gdy potrzebne inwestycje w transgraniczne zdolności przesyłowe i magazynowanie wynoszą 6 miliardów euro rocznie" – informuje w komunikacie Komisja Europejska.

Działania zostały podjęte ponieważ prognozuje się, że w „przyszłości ramy TEN-E zyskają na znaczeniu, zgodnie z oczekiwanym wzrostem potrzeb w zakresie sieci transgranicznych”. Uzasadnione jest to tym, że przewiduje się, że proces integracji sieci energetycznych będzie postępował. Rozwój OZE zwiększy popyt na transport dużych ilości energii elektrycznej z nowych, często rozproszonych źródeł. 

Zakłada się, że projekty będą finansowane nie tylko z budżetu UE. Państwa członkowskie będą partycypować na poziomie 15% w realizacji projektów elektroenergetycznych połączeń wzajemnych. 

Zestaw działań mających usprawnić transgraniczne przesyłanie energii uzasadnia się tym, że „europejskie sieci elektroenergetyczne stoją przed nowymi i znaczącymi wyzwaniami”. Do najważniejszych należy fakt, że rośnie popyt na energię zużywaną przez elektryczne środki transportu, w tym lądowy i morski transport publiczny. 

Nowe źródła popytu na energię 

Wzrasta popyt na energię związaną z ogrzewaniem i chłodzeniem. Szybko rośnie popyt ze strony przemysłu. Planuje się na szeroką skalę uruchomieniem niskoemisyjnej produkcji wodoru. Właściwie już dzisiaj obserwujemy w wielu krajach aktywny rozwój przemysłu związanego z jego produkcją i wykorzystaniem. Mogliśmy się o tym przekonać w czasie tegorocznej konferencji PCHET zorganizowanej przez pomorski Klaster Wodorowy, którego koordynatorem jest RIGB, a aktywnym animatorem rozwiązań Grupa Technologiczna ASE. 

Inwestycje w sieć energetyczną są niezbędne, bowiem oczekuje się, że do 2030 r. zużycie energii elektrycznej wzrośnie o około 60%. Sieci będą również musiały uwzględniać dużą zmienność w podaży energii odnawialnej. A to oznacza budowę magazynów energii. Strzałem w 10 było więc wybudowanie w województwie pomorskim przez inwestora ze Szwecji fabryki magazynów energii i rozwinięcie produkcji tych magazynów przez Elmech, działający w Grupie ASE.

Komisja Europejska zdecydowanie stwierdza, że „moce wytwórcze energii wiatrowej i słonecznej muszą wzrosnąć z 400 GW w 2022 r. do co najmniej 1 000 GW do 2030 r.” To oznacza konieczność włączenia do systemu produkcji znacznej liczby morskich farm wiatrowych. Prognozuje się, że trzeba będzie zbudować instalacje pozwalające na pozyskanie energii o mocy do 317 GW. 

Czas na offshore

Wyzwaniem jest nie tylko budowa morskich farm wiatrowych, ale również ich podłączenie do lądu. W Polsce dodatkowym jest zbudowanie sieci przesyłowych i instalacji wspomagających w województwie pomorskim. Właściwie już dzisiaj powinno się w północnej Polsce budować sieć o odpowiednich parametrach jeśli chcemy zapewnić dostarczanie energii z farm wiatrowych i elektrowni jądrowej. Budowa tej ostatniej również będzie potrzebowała odpowiedniej ilości energii. 

Jak wynika z diagnozy przeprowadzonej na dla Komisji Europejskiej, trafnie zauważa się niedoskonałości obecnie funkcjonujących sieci w całej Europie. "Dlatego sieci muszą dostosować się do bardziej zdecentralizowanego, cyfrowego i elastycznego systemu elektroenergetycznego z milionami paneli słonecznych i lokalnymi społecznościami energetycznymi współdzielącymi zasoby" – podkreśla się w dokumencie Komisji Europejskiej. 

Poza priorytetowymi inwestycjami w rozwój sieci transgranicznych, większość inwestycji będzie realizowana w poszczególnych państwach. Dotyczy to zarówno na przesyłu, jak i dystrybucji do finalnych konsumentów detalicznych i przemysłowych. Stwierdza się, że „w szczególności sieci dystrybucyjne będą się rozwijać i zmieniać”.

Trzeba będzie integrować duże ilości zdecentralizowanej energii odnawialnej pozyskiwanej z OZE i lokalnych społeczności energetycznych. Ta skumulowana w magazynach energia powinna dotrzeć do nowych grup odbiorców. Nowego typu popyt na energię tworzą bowiem grupy odbiorców o zmiennym zapotrzebowaniu. Do takich należą m.in. użytkownicy pomp ciepła i stacji ładowania pojazdów elektrycznych. Mamy więc do czynienia z nowym elastycznym popytem w ciągu doby i zależnym od sezonu.

Sieci inteligentne i cyberodporne

Pod wpływem popytu kreowanego przez nowych użytkowników sieci dystrybucji prądu, będą musiały przekształcić się w sieci inteligentne. Niezbędne będzie wspomaganie informatyczne i zarządzanie wykorzystujące technologie IT. 

Konieczne będzie monitorowane w czasie rzeczywistym tak złożonych układów. Sieci energetyczne będą musiały być „zdalnie sterowane i cyberbezpieczne, przy czym badania i innowacje będą odgrywać ważną rolę”, zauważają eksperci Komisji Europejskiej.

Połączone ze sobą i stabilne sieci elektroenergetyczne stanowią podstawę dobrze funkcjonującego rynku energii. "Unia Europejska posiada jedną z najbardziej rozległych i odpornych sieci elektroenergetycznych na świecie, rozciągającą się na długości ponad 11 milionów kilometrów na całym rynku wewnętrznym i zapewniającą codzienne dostawy energii elektrycznej wysokiej jakości do odbiorców" – zauważa się w dokumencie skierowanym do Parlamentu Europejskiego i innych instytucji UE.

Więcej projektów w zmienionej TEN-E

"Pierwszy unijny wykaz w ramach zmienionej TEN-E przyjęty w dniu 28 listopada 2023 r. pomaga stworzyć sieć infrastruktury dostosowaną do bezemisyjnej przyszłości, identyfikując 166 projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania i projektów będących przedmiotem wspólnego działania" – informuje Komisja Europejska.

Program energetyczny Unii Europejskiej obejmuje skupienie się na rozwoju infrastruktury  energetycznej w ramach 68 projektów (w tym 12 w zakresie magazynowania), 5 projektów w zakresie inteligentnych sieci. Po raz pierwszy wprowadzono nową kategorię dotyczącą infrastruktury morskiej obejmującą 12 projektów.

"Te 85 projektów ma na celu usunięcie najpilniejszych wąskich gardeł w unijnych sieciach TEN-E. Około połowa z nich ma zostać oddana do użytku w latach 2027-2030" – podkreśla się w dokumencie Komisji Europejskiej. 

Podkreśla się, że „ich terminowe ukończenie ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego”. Ich realizacje będą mogły wywrzeć wpływ na stabilność systemu energetycznego w ciągu najbliższej dekady. Unikanie poślizgów i opóźnień, które w przeszłości utrudniały realizację PCI, wymaga dodatkowego wysiłku polegającego na monitorowaniu postępów i szybkim usuwaniu wąskich gardeł i przeszkód we wdrażaniu.

Realizacja tak ambitnego programu, jak modernizacja i rozbudowa sieci krajowych i budowa połączeń transgranicznych wymaga podejścia metodycznego i kompleksowego. Komisja Europejska zestaw działań ujęła w 14 punktach. 

Ich realizacja ma przyczynić się do tego, że 100 już zaakceptowanych projektów i wiele zadań im towarzyszących poprawi bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej. Polska z programem budowy energetyki wiatrowej i jądrowej wpisuje się dokładnie w strategiczne cele zawarte w dokumencie Komisji Europejskiej. 

Fot. Depositphotos