Rozwój zrównoważony trafił na pokłady statków pasażerskich. Cruise operatorzy nie pozostają w tyle za innymi branżami i stawiają na turystykę przyjazną dla środowiska na morzy i w portach. Nowe produkty turystyczne odpowiadają zrównoważonej gospodarce. Armatorzy włączają się w działania na rzecz ochrony środowiska, co jest pozytywnie odbierane przez większość pasażerów. Nowe statki przystosowane są do zasilania z lądu.

- Mniej niż 2% portów wycieczkowych na świecie posiada energię na lądzie; do 2025 r. 3% będzie miało energię lądową – zauważa Cruise Lines International Association (CLIA).

Międzynarodowe Stowarzyszenie Cruisów (CLIA) jest największym na świecie stowarzyszeniem operatorów rejsów wycieczkowych i występuje z inicjatywami, które mają zapewnić wspólną aktywność  branży i jej pozycję na rynku międzynarodowym. Organizacja skupia 53 operatorów statków wycieczkowych, w tym Cruise Lines i 10 operatorów organizujących rejsy po rzekach. Do dyspozycji morskich i rzecznych turystów jest imponująca liczba koi, 614 tys. łózek w kabinach pasażerskich. 

Po minięciu pandemii Kelly Craighead, dyrektor generalna CLIA pisała: „Widzę branżę, która przepłynęła niezbadane wody, aby pokonać wyzwania nie do pokonania. Widzę branżę, której wartość dociera do milionów ludzi, stwarzając możliwości rozwoju i wzbogacenia swojej wiedzy. Widzę przyszłość jaśniejszą niż kiedykolwiek, napędzaną nienasyconym duchem partnerstwa, współpracy i innowacji”.

Ekologiczni pasażerowie i operatorzy

Od czasu gdy zaczęto głośno mówić o ochronie środowiska i wzrosła świadomość ekologiczna pasażerów cruisów, również CLIA propaguje i wdraża politykę zrównoważonego rozwoju na statkach i w pakietach świadczonych usług. 

- Razem z naszymi członkami i partnerami, CLIA wspiera polityki i praktyki, które promują bezpieczne, zdrowe i zrównoważone operacje wycieczkowe, rozwija zrównoważaną turystykę morską, wdraża strategie maksymalizujące korzyści społeczno-ekonomiczne płynące z rejsu statkiem pasażerskim, stawia na nowe technologie i innowacje, które chronią naszą planetę – podkreśla CLIA.

Organizacja przekonuje, że rejsy wycieczkowe wdrażają na szeroką skalę  model odpowiedzialnej i zrównoważonej turystyki. Jej podstawą jest aktywna współpraca z portami i miejscami docelowymi.  Takie podejście pomaga maksymalizować korzyści z turystyki dla społeczności korzystających z usług turystyki morskiej oraz tych, którzy te usługi świadczą.

O tym, że działania mają charakter długofalowy świadczy fakt, że podstawowe harmonogramy przybycia i wypłynięcia statków są ustalane z portami z maksymalnie trzyletnim wyprzedzeniem. Większość pasażerów uczestniczy w wycieczkach lądowych zorganizowanych przez linie wycieczkowe. Istotnym elementem biznesowym tych przedsięwzięć jest to, że wycieczki prowadzone są  w porozumieniu z lokalnymi operatorami turystycznymi. To istotny warunek rozwoju również turystyki przyjaznej dla środowiska. 

CLIA inicjuje wspólne, przyjazne dla otocznia inicjatywy turystyczne. Włączani są w nie, nie tylko członkowie organizacji skupiających branżę rejsów wycieczkowych, ale również miejscowe administracje, zarządy portów, lokalne organizacje społeczne oraz inne zainteresowane instytucje. CLIA podkreśla, że koncentruje się na działaniach pozwalających na „zachowanie integralności, dziedzictwa kulturowego i piękna najcenniejszych miejsc na świecie dla przyszłych pokoleń”.

- Widzimy, że branża rejsów wycieczkowych działa znacznie aktywniej, współpracując z administracjami portów w celu lepszego zarządzania obsługą gości [przypływających statkami pasażerskimi – MG] – potwierdza działania operatorów cruisów Randy Durband, dyrektor generalny Globalnej Rady ds. Turystyki Zrównoważonej.

Turystyka odpowiedzialna i zrównoważona

CLIA podkreśla, że „żegluga pasażerska  realizuje model odpowiedzialnej i zrównoważonej turystyki”. A składa się na to wiele działań, z których większość nie jest dostrzegana przez pasażerów i mieszkańców miast odwiedzanych przez morskich turystów. 

Operatorzy cruisów stawiają na odpowiedzialne pozyskiwanie żywności i zapasów. Linie wycieczkowe współpracują w tym celu z wieloma organizacjami w celu pozyskiwania żywności produkowanej w sposób ekologiczny. Wśród nich wymienia się np. Marine Stewardship Council, Aquaculture Stewardship Council. Już od kilkunastu lat nadano priorytet pozyskiwania żywności od lokalnych dostawców. To co było koniecznością w czasach rejsów Kulumba, Magellana, Cooka i innych pierwszych odkrywców, dziś staję się działaniem na rzecz zrównoważonej turystyki. 

Współpraca z wymienionymi organizacjami jest istotna, bowiem jak pisze o sobie Marine Stewardship Council (MSC): „Jesteśmy międzynarodową organizacją pozarządową, która powstała, aby zachować dziką naturę oceanów. Walczymy z problemem nieodpowiedzialnego rybołówstwa, mającego destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne. Dostrzegamy i nagradzamy wysiłki tych, którzy starają się chronić zasoby mórz i oceanów”.

Za działalność proekologiczną na żeglugi pasażerskiej MSC przyznaje nagrody MSC Awards. We wrześniu 2023 r. przyznane zostały one po raz pierwszy w Polsce. MSC działa w Polsce od 2013 roku. W tym czasie wielkość produkcji przetwórstwa rybnego w naszym kraju wzrosła o ponad 38%, a sprzedaż certyfikowanych produktów zaliczyła blisko 14-krotny wzrost – informuje polski oddział Marine Stewardship Council.

MSC Awards Poland 2023 dla firm przetwórczych i sieci handlowych przyznano m.in. Lidl (Najlepsza sieć handlowa), Kaufland (Marketing Champion - Najlepsze działania komunikacja), Rossmann (Premiera Roku), Abramczyk (Najlepsza marka kat. dziki łosoś) oraz Princes (Najlepsza marka kat. tuńczyk). Specjalną nagrodę Grand Prix 10-lecia otrzymała firma FRoSTA, która w 2014 r. jako pierwsza firma w Polsce wprowadziła certyfikat MSC na wszystkich swoich produktach rybnych. Działania menedżerów firmy FRoSTA uznano za pionierskie. 

W skali globalnej współpraca z organizacjami międzynarodowymi oraz ta inicjatywa ma swój wymiar ekologiczny. Zmniejsza ślad węglowy łańcucha dostaw, kiedy w wyniku lokalnych zakupów przyczyniamy się do zmniejszenia odległości dostaw żywności i zasobów niezbędnych w eksploatacji statku. W ten sposób wspiera się również  lokalne firmy i społeczności. To działanie  w skali regionalnej wspiera lokalny biznes ora pomaga w efekcie  poprawę  jakości życia społeczności w miastach gdzie cumują statki pasażerskie. 

Kolejny obszar aktywności, który sprawia, że statki wycieczkowe są przyjazne dla środowiska to mało znany fakt, że cruisy produkują w swoich urządzeniach do 90% świeżej wody. CO ważna na nowych jednostkach zamontowane są systemy i stosowane procedury dzięki którym statki pasażerskie oszczędzają wodę i ponownie ją wykorzystują. W ten sposób unika się pozyskiwanie wody z lokalnych ujęć i regionów, gdzie zasoby są ograniczone.

- Trzy najważniejsze trendy żywieniowe w tym i następnym roku to lokalna kuchnia (61,11%), zrównoważone owoce morza (35,19%) i substytuty mięsa (24,07%) – wymienia w najnowszym raporcie CLIA dotyczącym trendów morskich 2023 w branży gastronomicznej.

Ekologia na lądzie

Najczęściej wiele linii wycieczkowych oferuje różnorodne programy wycieczek lądowych. Dziś, programy  wielu z nich koncentruje się na uwzględnieniu postulatu, by podróż na lądzie był przyjazna dla środowiska. Operatorzy ubiegają się o certyfikację wycieczek jako przedsięwzięć zrównoważonych. Uwzględniane są certyfikaty wiodących organizacji zajmujących się ochroną przyrody i innych instytucji skupionych w Global Sustainable Tourism Council (GSTC). 

GSCT ustawia nie tylko standardy ale i popularyzuje kulturę zrównoważonej turystyki. Przez lata wypracowano istotne parametry turystyki, która nie szkodzi środowisku w otoczeniu regionów i portów do których dobijają statki z morskimi turystami. Global Sustainable Tourism Council ustanawia i zarządza standardami w zakresie zrównoważonych podróży i turystyki w wymiarze światowym. 

Są to Kryteria GSTC. Dzielą się na dwie grupy. Są to kryteria lokalizacji ustalane dla decydentów publicznych i zarządców destynacji oraz kryteria branżowe dla hoteli i organizatorów wycieczek. Standardy narzucone przez organizację są wyśrubowane i wymagają od operatorów statków i touroperatorów naprawdę dużego wkładu pracy w ich osiągnięcie i utrzymanie. 

- Kryteria GSTC podzielone na cztery filary: (A) Zrównoważone zarządzanie; (B) skutki społeczno-ekonomiczne; (C) Wpływ kulturowy; oraz (D) wpływ na środowisko. Ponieważ każdy z ośrodków turystycznych ma swoją własną kulturę, środowisko, zwyczaje i prawa, Kryteria GSTC  zaprojektowano tak, aby można je było dostosować do lokalnych warunków i uzupełnić dodatkowymi kryteriami dotyczącymi konkretnej lokalizacji i rodzaju działalności.

Eko kryteria

Po dobiciu do portu pasażerowie oczekują nie tylko standardowych wycieczek do starego miasta czy muzeum. Ponieważ wielu pasażerów wybiera rejs statkiem po raz kolejny, często w to samo miejsce. Znaczna część oczekuje więc nowości i oryginalnej oferty. Touroperatorzy morskich wycieczek oferują dziś szeroką gamę wycieczek w portach, określanych jako trasy zrównoważone.  W programach dla  podróżnych statków wycieczkowych ujmuje się wycieczki do parków narodowych, ośrodków rehabilitacji dzikich zwierząt, gospodarstw ekologicznych i zrównoważonych przedsiębiorstw. Touroperatorzy wspierają aktywnie ochronę rzadkich gatunków i siedlisk unikalnych zwierząt.

Wiele wycieczek obejmuje spacery po zabytkowych obszarach lub terenach turystycznych tak by nie było emisji dwutlenku węgla. Coraz bardziej popularne są możliwości docierania do miejsc docelowych na rowerze, na wiosłach lub nawet żaglowanie. Nowe formy podróżowania mają ograniczyć tradycyjne wycieczki autokarowe.

Nowe rodzaje  wycieczek w portach mają również znaczenie lokalne i przyczyniają się do rozwoju nowych rodzajów usług dla pasażerów statków. Są one zresztą dobrze znane w turystyce pobytowej.   Nowe formy usług oferowane pasażerom statków „tworzą miejsca pracy, z których korzystają lokalne społeczności. Podróże wycieczkowe zapewniają także możliwości rozwoju osobistego i lepszego zrozumienia świata, łącząc ludzi z miejscami w sposób, który zapewnia większe zrozumienie i uznanie dla wzajemnych kultur, a także lepszą świadomość środowiska” – podkreśla walory nowych form turystyki CLIA.

Oceany pod szczególną ochroną

Operatorzy statków pasażerskich nie zaniedbują oczywiście środowiska oceanicznego. Linie wycieczkowe oferują szereg dedykowanych programów ochrony życia w oceanach i morzach. Do takich należy np. uczestnictwo w renaturyzacji rafy koralowej. 

Operatorzy cruisów wciąż modernizują eksploatowane jednostki lub wymieniają statki na jednostki wyposażone w innowacyjne rozwiązania. Na statkach pasażerskich są już zaawansowane systemy oczyszczania ścieków, które mogą konkurować z systemami lądowymi. Na statkach pasażerskich stosowane są podwodne systemy redukcji hałasu i wibracji, w tym specjalnie zaprojektowane kadłuby, śmigła i urządzenia tłumiące hałas. 

Wielu operatorów linii wycieczkowych należących do CLIA deklaruje dobrowolne zmniejszanie prędkości statku w obszarach wrażliwych lub w miejscach, gdzie istnieje możliwość obserwacji życia morskiego.  We wdrażaniu wciąż nowych rozwiązań ekologicznych CLIA podejmuje partnerstwa z różnymi instytutami badawczymi oraz organizacjami zajmującymi się ochroną życia w oceanach. Operatorzy zapraszają również naukowców na statki. Na pokładzie prowadzą  oni ważne badania na rzecz oceanów i życia morskiego. Osobną aktywność stanowią rejsy statków pasażerskich zajmujących się eksploracją rejonów arktycznych lub Antarktyki. 

Odpowiedzialna i zrównoważona turystyka prowadzona jest zgodnie z zasadą „check and control”. Dzięki temu statki wycieczkowe i imprezy turystyczne operatorów należących do CLIA stają się z każdym rokiem bardziej zrównoważone i wydajne – podkreśla CLIA. Statki wycieczkowe poddawane są co roku wielu inspekcjom – zapowiedzianym i niezapowiedzianym. Chodzi o bieżące sprawdzanie zgodności z rygorystycznymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska i bezpieczeństwa.

Stosowana już na szeroką skalę polityka zrównoważonej żeglugi operatorów statków pasażerskich stanowi szansą dla polskich lokalnych operatorów turystycznych. Polskie porty otoczone są parkami krajobrazowymi, a w pobliżu Gdańska, Gdyni i Szczecina znajdzie się zarówno warty odwiedzenia skansen, jak i rezerwat przyrody lub po prostu urokliwe miejsce. Jest ich wiele na Kaszubach, Żuławach czy w okolicach Szczecina.

Czas więc na trochę wysiłku organizacji turystycznych i aktywną korektę programów rejsów. Czekamy, aż statki globalnych touroperatorów zatrzymają się portach na dwa, trzy dni, a turyści morscy poznają uroki Pomorza. Atrakcyjne jest bowiem nie tylko Główne Miasto w Gdańsku, czy Malbork. 

Wysiłek czeka również zarządy portów. Jest jednak istotny warunek, by cruisy dłużej cumowały w polskich portach. Statki muszą mieć możliwość korzystania z zasilania prądem z nabrzeża. Staje się to powoli standardem w czołowych portach pasażerskich. W portach skandynawskich to już prawie standard.