Rozwój biometanu - perspektywa UE

REPowerEU wprowadza plan zakładający rozwój produkcji oraz wykorzystanie biometanu w Unii Europejskiej (dalej: UE). UE podwoiła cel produkcji biometanu do 35 miliardów metrów sześciennych do 2030 roku. Zgodnie z szacunkami EBA, osiągnięcie tego celu będzie wymagało wybudowania 1000 dużych instalacji biometanowych w ciągu niespełna ośmiu lat i zainwestowania prawie 40 mld euro w infrastrukturę biogazową. Istnieją ogromne możliwości zwiększenia produkcji biometanu, ponieważ tylko 5% biogazowni w UE zarejestrowało jednostkę uszlachetniania biogazu, która jest wymagana do produkcji biometanu. Większość biometanowni jest zasilana przez odpady rolnicze, w tym obornik, resztki pożniwne i uprawy sekwencyjne. Do produkcji biometanu na terenie UE  wykorzystuje się obecnie 38% odpadów rolniczych, 31% dedykowanych upraw energetycznych i 28% odpadów organicznych.

Skrócenie czasu trwania procesu uzyskiwania pozwoleń jest kluczowe dla zachęcenia inwestorów i zapewnienia, że wystarczająca ilość biometanu będzie mogła być wyprodukowana na czas, aby zrealizować cele REPowerEU. W całej UE proces uzyskiwania odpowiednich pozwoleń administracyjnych wymaganych do realizacji projektu związanego z branżą biometanu jest skomplikowany i czasochłonny -  czas potrzebny na uzyskanie odpowiednich pozwoleń wynosi zazwyczaj od 2 do 7 lat. Opóźnia to  powstawanie biometanowni, zwiększa wydatki na rozwój projektu oraz ryzyko, że projekt nie zostanie ostatecznie zrealizowany.

Państwa członkowskie UE, realizując cele REPowerEU, powinny tworzyć ramy regulacyjne i obejmujące wsparcie dla produkcji i wykorzystania biometanu i biogazu, możliwość wtłaczania biometanu do sieci gazowej, wsparcie finansowe dla wykonawców projektów. Przykładem państwa, które stworzyło regulacje sprzyjające rozwojowi branży biogazowej i biometanowej są Niemcy.

Rynek biogazu i biometanu w Niemczech

Obecnie około 9.600 biogazowni w Niemczech wytwarza moc elektryczną ponad 5.600 megawatów. Dostarczają one energię elektryczną wystarczającą dla ponad dziewięciu milionów gospodarstw domowych i pokrywają około 5,4 procent niemieckiego zużycia energii elektrycznej. Do tego dochodzi ciepło produkowane przez biogazownie, które wystarcza dla ponad 2,5 mln gospodarstw domowych. Według danych Deutsche Energię Agentur (DENA) na maj 2021 r. w Niemczech działały 232 biometanownie- mogą one produkować 1,3 mld m3 biometanu rocznie.

Po zmianie niemieckiej ustawy o odnawialnych źródłach energii (niem. Erneuerare-Energieen Gesetz, dalej: EEG)w 2008 roku podniesiono poziom wsparcia w ramach feed-in-tarrif dla małych biogazowni o mocy do 150 kW oraz wprowadzono premię za wykorzystanie obornika i innych bioodpadów jako surowców. W konsekwencji nastąpił szybki rozwój branży - w latach 2009-2011 budowano ponad 1000 biogazowni rocznie. Następnie problemem stały się rosnące obciążenia publiczne nakładane przez dopłatę, która finansowała FIT.  W 2014 r. w ramach kolejnej nowelizacji EEG, obniżono FIT i przyjęto politykę wspierania budowy nowych instalacji OZE poprzez system przetargowy. Ponadto od 2014 nie ma wiążących celów dla wtłaczania biometanu do sieci. W efekcie w ostatnich latach nastąpiło spowolnienie wzrostu budowy nowych biogazowni i biometanowni.

Według Niemieckiego Centrum Badań nad Biomasą (niem. Deutsches Biomasseforschungszentrum) obecnie około 3.300 instalacji biogazu i biometanu o mocy zainstalowanej około 2,2 GW otrzymuje tzw. premię elastyczną (niem. Flexibilitätspremie), uregulowaną w EEG. W ramach tej premii wprowadzanie prądu do sieci w okresach dużego zapotrzebowania na energię elektryczną zapewnia dodatkowe przychody operatorowi biometanowni czy biogazowni. Chociaż biogaz i biometan mają w teorii tę przewagę nad innymi źródłami energii odnawialnej, jak np. energią wiatrową i słoneczną, że jego produkcja może być sterowana i dopasowywana do okresów szczytowego zapotrzebowania i niskiej dostępności innych jednostek OZE, to większość operatorów i jest nadal zdana na korzystanie z systemu wsparcia.

Branża biometanowa w Niemczech – regulacje prawne

Niemcy stworzyły regulacje prawne dla rozwoju branży biometanowej. Zgodnie z art. 3 pkt 13 EEG biometan oznacza każdy biogaz lub  inną biomasę w postaci gazowej, która została uszlachetniona i wprowadzona do sieci gazu ziemnego. Wtłaczanie lub transport biometanu do sieci gazowej regulują przepisy prawne. Dostęp do sieci gazowej dla instalacji biometanowych jest regulowany przez rozporządzenie o dostępie do sieci gazowej (niem. Gasnetzzugangs- Verordnung, dalej: GasNZV). Rozporządzenie to zapewnia przyłączenie do sieci gazowej dla wszystkich instalacji biometanu oraz transport biometanu w tej samej sieci co gaz ziemny na korzystnych warunkach. Preferencyjny dostęp do sieci gazowej w Niemczech oznacza, że każdy producent biometanu ma prawo wtłoczyć wyprodukowany biometan do sieci gazowej. W ten sposób kopalny gaz ziemny jest w miarę możliwości wypierany przez biometan. Operator sieci gazowej musi zadbać o to, by sieć mogła przyjąć wtłoczone ilości biometanu. Przepisy GasNZV pozwalają na zbilansowanie wtłaczania i wycofywania biometanu z sieci w okresie 12 miesięcy. Jest to organizowane w ramach tzw. systemu stref bilansowych, które muszą być obsługiwane przez uczestników rynku.

Zgodnie z nowelizacją EEG w  2021 roku biometanownie mogą ubiegać się o udzielenie wsparcia w ramach uczestnictwa w aukcjach.  System ten jest oparty na systemie przetargowym, z maksymalnymi taryfami gwarantowanymi za wyprodukowaną energię elektryczną w wysokości 16,4 euro/MWh dla nowych biometanowni a 18,4 euro/MWh dla  biometanowni już istniejących. Począwszy od 2022 roku, istnieje kontyngent, zgodnie z którym co najmniej 50% biometanowni musi być zbudowanych na terenie południowych Niemiec. Ponieważ taryfy gwarantowane są ograniczone do niskich cen, nie należy spodziewać się osiągnięcia wolumenu przetargowego 600 MW/r i celu 8 400 MW w 2030 roku. Przewidywania te są oparte na sytuacji, którą  zaobserwowano w pierwszej rundzie przetargowej, gdzie całkowity wolumen przetargowy wyniósł 168 GW, ale tylko 34 GW elektrowni na biomasę zostało sfinansowane, ponieważ nie zgłosiła się wystarczająca liczba jednostek wytwórczych. Aby biometanownia mogła skorzystać z systemu wsparcia, biometan musi zostać wprowadzony do sieci gazowej i być zintegrowany z systemem gwarancji pochodzenia prowadzonym przez DENA.
Eksperci wskazują, że w Niemczech poziom wsparcia dla biometanownii jest zbyt niski, aby uzasadnić ekonomiczną opłacalność nowych projektów.

Podsumowanie

Rozwój branży biometanu w Niemczech jest w dużej mierze napędzany przez regulacje prawne. Stabilne prawo, obejmujące cały łańcuch wartości biometanu (od produkcji do jego zastosowań końcowych) jest potrzebne, aby zapewnić transparentność, bezpieczeństwo i kierunek inwestorom na rynku. Obecne warunki  prawne dla biometanu sprawiają, że Niemcy nie osiągają swojego prawdziwego  potencjału w obszarze produkcji i wykorzystania biometanu. Istnieje ryzyko, że produkcja nawet spadnie, ponieważ warunki prawne dla wykorzystania biometanu w energetyce pogorszyły się po licznych nowelizacjach EEG.

Przykład Niemiec pokazuje, że rządy państw UE mają możliwość wyraźnego wsparcia rozwoju rynku biometanu, poprzez tworzenie stabilnego prawa. Ramy regulacyjne i powinny obejmować wsparcie dla produkcji i wykorzystania biometanu, możliwość wtłaczania biometanu do sieci gazowej, wsparcie dla wykonawców projektów, w tym finansowe środki wsparcia (dotacje, taryfy gwarantowane itp.) oraz integrację tych konkretnych ram dla biometanu z istniejącymi już ramami regulacyjnymi dotyczącymi klimatu i OZE.



 Bartłomiej Kupiec

Prawnik i analityk polityki klimatycznej. Redaktor naczelny portalu Energystreamer. Członek Stowarzyszenia "Z Energią o Prawie".  Zdobywał doświadczenie w wiodących polskich i międzynarodowych kancelariach prawnych, think-tankach oraz niemieckiej firmie konsultingowej. Ponadto zajmował stanowisko starszego specjalisty w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, gdzie opracowywał i analizował regulacje dla sektora odnawialnych źródeł energii oraz społeczności energetycznych w celu wdrożenia unijnych dyrektyw do krajowego porządku prawnego.

Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Jagiellońskim w Krakowie. Absolwent Szkoły Prawa Amerykańskiego organizowanej przez The Catholic University of America, Columbus Law School w Waszyngtonie we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim. Absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego, organizowanej przez Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim.