W poprzednich swoich artykułach, autorzy
niniejszego opracowania zwrócili uwagę czytelników na problemy
legislacyjne związane z morską energetyką wiatrową na polskich obszarach
morskich. W niniejszej publikacji środek ciężkości analizy zostanie
przesunięty na energię pozyskiwana z wodoru. Mając na uwadze podpisane, w
Warszawie 14 października 2021 roku, „Porozumienie sektorowe na rzecz
rozwoju gospodarki wodorowej”, przenalizujemy na jakim obecnie etapie
jest proces legislacyjny, związany z tym rodzajem energii.
Unijna strategia wodorowa
Pozyskiwanie
energii z wodoru, jest na chwilę obecną chyba najbardziej obiecującą
formą pozyskania zielonej i niebieskiej energii, co w sposób znaczący
może dążyć do spełnienia zobowiązań wynikających z porozumienia
paryskiego z roku 2015, będącego zwieńczeniem Konferencji Stron (COP
21), gromadzącej strony ramowej konwencji ONZ w sprawie zmian klimatu
(UNFCCC). Wodór stanowi jednak obecnie niewielką część światowego i
unijnego koszyka energetycznego i jest nadal w dużej mierze wytwarzany z
paliw kopalnych, w szczególności z gazu ziemnego lub węgla. Związane z
tym roczne emisje wynoszą w UE 70–100 mln ton CO2. Aby wodór przyczynił
się do osiągnięcia neutralności klimatycznej, jego stosowanie musi
odbywać się na znacznie większą skalę, a produkcja musi stać się w pełni
bezemisyjna.
Zgodnie z polityką UE, wyrażoną m.in. w Komunikacie
Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 11 grudnia 2019 r. -
Europejski Zielony Ład (COM(2019) 640), dalsze obniżanie emisyjności
systemu energetycznego ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów
klimatycznych na lata 2030 i 2050. Ponad 75 % emisji gazów
cieplarnianych w UE pochodzi z produkcji i wykorzystania energii w
różnych sektorach gospodarki. Efektywność energetyczna musi stać się
priorytetem. Trzeba stworzyć sektor energetyczny bazujący w dużej mierze
na źródłach odnawialnych, jednocześnie wycofując w szybkim tempie
węgiel i obniżając emisyjność sektora gazu. Wodór ”odnawialny” (zielony)
jest wariantem najbardziej zbieżnym z długoterminowym celem w zakresie
neutralności klimatycznej. Do 2050 r. wodór odnawialny powinien być
stopniowo wprowadzany na dużą skalę równolegle do rozwoju produkcji
energii ze źródeł odnawialnych, w miarę rozwoju technologii i obniżania
kosztów produkcji.
Rys. 1 Europejski Zielony Ład, Źródło: COM(2019) 640
Kolejnym
znaczącym dokumentem, z punktu widzenia prowadzonej przez Unię
Europejską polityki zmierzającej do dekarbonizacji źródeł energii oraz z
punktu widzenia niniejszego opracowania, jest Komunikat Komisji z dnia 8
lipca 2020 r. - Strategia w zakresie wodoru na rzecz Europy neutralnej
dla klimatu (COM(2020) 301). W komunikacie tym Komisja przedstawiła
wizję, w jaki sposób UE może zmaterializować plany dotyczące czystego
wodoru w realne rozwiązania służące stopniowej dekarbonizacji różnych
sektorów. Wizja ta, zdaniem Komisji, może zostać zrealizowana dzięki
zainstalowaniu do 2024 r. elektrolizerów zasilanych energią ze źródeł
odnawialnych o mocy co najmniej 6 GW, a do 2030 r. – elektrolizerów tego
rodzaju o mocy 40 GW.
Ważnym elementem strategii w zakresie
wodoru jest nakreślenie przez Komisję dwóch elementów. Po pierwsze
Komisja wskazała zróżnicowanie ścieżek produkcji wodoru, po drugie
wskazała ramy czasowe, z podziałem na poszczególne etapy, rozwoju
produkcji wodoru odnawialnego. Jeżeli mowa jest o produkcji wodoru to
należy mieć na uwadze, iż ścieżki produkcji wiążą się ze zróżnicowaną
wielkością emisji gazów cieplarnianych, w zależności od wykorzystywanej
technologii i źródła energii oraz mają różne implikacje kosztowe i różne
wymagania materiałowe. Z punktu widzenia polityki UE jeżeli mowa jest o
„wodorze odnawialnym”, to oznacza to wodór wytwarzany w drodze
elektrolizy wody (w elektrolizerze zasilanym energią elektryczną), przy
czym energia elektryczna pochodzi z odnawialnych źródeł. Emisje gazów
cieplarnianych w całym cyklu życia związane z produkcją wodoru
odnawialnego są bliskie zeru. Wodór odnawialny może być również
wytwarzany w procesie reformingu biogazu (zamiast gazu ziemnego) lub
biochemicznego przekształcania biomasy, pod warunkiem, że spełnione są
wymogi dotyczące zrównoważonego rozwoju. Priorytetem UE jest rozwój
produkcji wodoru odnawialnego z wykorzystaniem głównie energii wiatrowej
i słonecznej. Wodór odnawialny jest wariantem najbardziej zbieżnym z
długoterminowym celem UE w zakresie neutralności klimatycznej oraz z
dążeniem do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, a także
najbardziej spójnym ze zintegrowanym systemem energetycznym.
Mając
na uwadze fakt, iż cykl inwestycyjny w sektorze czystej energii trwa
około 25 lat, oraz będąc świadomą tego, że działania związane z
produkcją wodoru odnawialnego należy podjąć już teraz, Komisja
przedstawiła fazy rozwoju produkcji wodoru odnawialnego.
W pierwszej fazie, w latach 2020–2024,
celem strategicznym jest zainstalowanie zasilanych energią ze źródeł
odnawialnych elektrolizerów o mocy co najmniej 6 GW, które mogą
wyprodukować nawet 1 milion ton wodoru odnawialnego w UE.
W drugiej fazie, w latach 2025–2030,
wodór ma stać się nieodłączną częścią zintegrowanego systemu
energetycznego. Strategicznym celem jest zainstalowanie do 2030 r.
zasilanych energią ze źródeł odnawialnych elektrolizerów o mocy co
najmniej 40 GW, które mogą wyprodukować nawet 10 milionów ton wodoru
odnawialnego w UE.
W trzeciej fazie, od 2030 r. do 2050 r.,
technologie związane z wodorem odnawialnym powinny osiągnąć dojrzałość i
być wdrażane na dużą skalę w celu dotarcia do wszystkich sektorów, w
których trudno doprowadzić do obniżenia emisyjności, i w przypadku
których inne rozwiązania mogą być niewykonalne lub bardziej kosztowne.
Przedstawione
powyżej plany są bardzo ambitne i już niedługo przekonamy się, czy
prowadzona przez UE polityka w tym zakresie przyniesie zamierzone
efekty.
Polska strategia wodorowa
Ostatnio również w
naszym kraju zaczęto coraz głośniej mówić o produkcji wodoru
odnawialnego, czy też wodoru elektrolitycznego. Z punktu widzenia naszej
rodzimej polityki energetycznej, dokumentami dotyczącymi produkcji
wodoru są, obok wspomnianego wcześniej już „Porozumienia sektorowego na
rzecz rozwoju gospodarki wodorowej”, Polityka energetyczna Polski do 2040 r., Krajowy plan na rzecz energii i klimatu (opracowanie
jego wynikało z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
2018/1999 w sprawie zarządzania unią energetyczną) oraz Polska strategia wodorowa do roku 2030 z perspektywą do roku 2040.
Wszystkie
przedstawione powyżej dokumenty, są niejako powieleniem stanowiska
polityki wodorowej UE. Z punktu widzenia niniejszego opracowania, wartą
dłuższej analizy jest Polska strategia wodorowa do roku 2030 z perspektywą do roku 2040.
Określone zostały w tym dokumencie cele, odnoszące się do trzech
priorytetowych obszarów wykorzystania wodoru: energetyki, transportu i
przemysłu, a także jego produkcji i dystrybucji oraz potrzeby stworzenia
stabilnego otoczenia regulacyjnego.
Celami tymi są:
- wdrożenie technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie;
- wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie;
- wsparcie dekarbonizacji przemysłu;
- produkcja wodoru w nowych instalacjach;
- sprawny i bezpieczny przesył, dystrybucja i magazynowanie wodoru;
- stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego.
Realizacja
wszystkich, oprócz ostatniego, celów została podzielona na dwa okresy,
do roku 2025 oraz do roku 2030. Ostatni cel, będący warunkiem koniecznym
rozwoju gospodarki wodorowej, a biorąc pod uwagę tematykę oraz zakres
niniejszego artykułu cel najistotniejszy, został podzielony na
następujące okresy:
• III kw. 2021 r. – stworzenie ram regulacyjnych funkcjonowania wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie;
• IV kw. 2021 r. – opracowanie legislacyjnego pakietu wodorowego, tworzącego podstawy funkcjonowania rynku;
•
2022-2023 r. – opracowanie legislacyjnego pakietu wodorowego –
przepisów określających szczegóły funkcjonowania rynku, implementujących
prawo UE w tym zakresie oraz wdrażających system zachęt do produkcji
niskoemisyjnego wodoru.
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż została
dostrzeżona zależność pomiędzy wcześniejszym stworzeniem odpowiednich
ram prawnych i normalizacyjnych, a skuteczną realizacją założonych
celów. Dostrzeżono to, ale czy faktycznie podjęto działania w tym
zakresie?
Braki legislacyjne dotyczące energetyki wodorowej
W
obecnie obowiązującym w Polsce stanie prawnym chcąc faktycznie podjąć
działania zmierzające do realizacji celów postawionych przez Państwo
Polskie w Polskiej strategii wodorowej do roku 2030 z perspektywą do roku 2040 należałoby uwzględnić wprowadzenie następujących regulacji:
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 716 z późn. zm.).
Ustawa
nie definiuje pojęcia wodoru i nie jest jasne czy może on być uznany za
paliwo gazowe. Na podstawie obecnego brzmienia przepisów można
domniemywać, że prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie
przesyłu wodoru siecią gazową wymaga koncesji. Ustawa wymaga również
zmiany definicji magazynu energii.
Brak jednoznacznego określenia
czy wodór podlega zasadom wynikającym z ustawy, w tym przede wszystkim
zasadzie rozdziału działalności dystrybucyjnej od wytwórczej i sprzedaży
energii do odbiorców końcowych.
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. Elektromobilność i paliwa alternatywne (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 110 z późn. zm.).
Brak określenia warunków technicznych (użytkowania) dla stacji tankowania wodorem.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 z późn. zm.).
Brak
przepisów techniczno-budowlanych określających warunki budowy stacji
tankowania wodorem, magazynowania wodoru na stacjach etc.
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 610 z późn. zm.).
Ustawa
nie definiuje ani nie obejmuje regulacji dotyczących wodoru. Brak
regulacji dotyczących instalacji do wytwarzania wodoru z OZE.
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2233 z późn. zm.).
Kwestie wytwarzania wodoru nie została w uwzględnione w ustawie.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1420 z późn. zm.).
Ustawa nie definiuje przepisów regulujących prowadzenie działalności w zakresie podziemnego magazynowania wodoru.
Różne plany w próżni legislacyjnej
Obecnie
dość często pojawiają się głosy podnoszące temat, wykorzystania do
montażu instalacji służącej do produkcji wodoru platform offshorowych.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę takie rozwiązanie, niezależnie czy będą to np.
stacje powstające na projektowanych morskich farmach wiatrowych,
znajdujących się na polskich obszarach morskich, czy też będą to stacje
instalowane na wycofywanych, istniejących platformach wydobywczych,
należy mieć na uwadze, iż zgodnie z art. 3 pkt 2 Ustawy o zarządzaniu
kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. instalacje do produkcji wodoru,
będą należały do infrastruktury krytycznej, jako urządzenia i instalacje
wchodzące w skład systemu zaopatrzenia w surowce energetyczne.
Usługi
takie, w myśl przytoczonego powyżej aktu prawnego, są uznawane jako
kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące do
zapewnienia sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a
także instytucji i przedsiębiorców.
Stacje produkcji wodoru
jako infrastruktura krytyczna, powinny zostać ujęte w przyjmowanym przez
Radę Ministrów, Narodowym Programie Ochrony Infrastruktury Krytycznej,
którego celem jest stworzenie warunków do poprawy bezpieczeństwa tejże
infrastruktury. Zgodnie z Narodowym Programem Ochrony Infrastruktury
Krytycznej za system zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i
paliwa odpowiada minister właściwy do spraw aktywów państwowych,
minister właściwy do spraw energii oraz minister właściwy do spraw
gospodarki złożami kopalin. Działania podejmowane w obszarze niniejszej
odpowiedzialności polegają m.in. na dokonywaniu oceny ryzyka
ewentualnych zakłóceń funkcjonowania systemu oraz okresowych analiz w
zakresie ich ochrony, współpracy z innymi organami, które na mocy ustaw
posiadają władcze kompetencje w danym fragmencie systemu, wspieraniu
organizacji ćwiczeń i szkoleń systemowych doskonalących sprawność
ochrony systemu pod kątem organizacyjnym, technicznym i
formalno-prawnym, a także uzgadnianiu planów ochrony systemu, co wynika z
§ 4 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2010
r. w sprawie planów ochrony infrastruktury krytycznej.
Niniejszy
akt wykonawczy szczegółowo określa sposób tworzenia, aktualizacji oraz
strukturę planów ochrony infrastruktury krytycznej opracowywanych przez
właścicieli oraz posiadaczy samoistnych i zależnych obiektów, instalacji
lub urządzeń infrastruktury krytycznej oraz warunki i tryb uznania
spełnienia obowiązku posiadania planu odpowiadającego wymogom planu
ochrony infrastruktury krytycznej. Jednocześnie zakres odpowiedzialności
ministrów za poszczególne systemy infrastruktury krytycznej, jest
uwzględniany w ramach działalności podległych lub podporządkowanych im
organów.
Kolejnym aspektem, niemal bezpośrednio związanym z
przedstawionym powyżej zagadnieniem, jest konieczność ujęcia takiej
stacji, jeżeli będzie montowana na powstającej farmie wiatrowej, w
Ustawie z dnia 17 grudnia 2020 r. o promowaniu wytwarzania energii
elektrycznej w morskich farmach wiatrowych (Dz. U. z 2021 r. poz. 234 z
późn. zm.), jako element składowy takiej farmy wiatrowej.
Dodatkowo,
należałoby uwzględnić takie stacje wytwarzające wodór, w Ustawie z dnia
18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie morskim (t.j. Dz. U. z 2020 r.
poz. 680 z późn. zm.), jako instalacji mające wpływ na bezpieczeństwo
żeglugi na polskich obszarach morskich.
Podsumowanie
Wszystkie
przedstawione powyżej luki w systemie prawnym, dotyczące produkcji
wodoru jako źródła energii, mogą zostać wprowadzone w sposób dwojaki,
albo poprzez nowelizację istniejących, przedstawionych powyżej aktów
prawnych, albo poprzez wprowadzenie do polskiego systemu nowej regulacji
systemowej, regulującej waśnie wytwarzania wodoru.
Najbardziej
korzystnym, wydaje się wprowadzenie nowej regulacji, która miałaby też
na celu m.in. wsparcie transformacji klimatycznej przemysłu. Mając na
uwadze dość ambitne ramy czasowe określające stworzenie odpowiednich ram
prawnych i normalizacyjnych dla rozwoju gospodarki wodorowej, wyraźnie
widać, że prace legislacyjne są niestety spóźnione, a przyjęte ramy
czasowe realizacji Polskiej strategii wodorowej, są poważnie zagrożone.
Mateusz Romowicz – Radca Prawny
mgr Przemysław Niewiński – prawnik, konsultant kancelarii
Kancelaria Radcy Prawnego
Legal Consulting-Mateusz Romowicz
kancelaria-gdynia.eu
prawo-korporacyjne.pl
kancelaria-odszkodowania.eu
Energetyka, OZE
Gospodarka odpadami, Recykling
Ekologia, Ochrona środowiska
E-transport, E-logistyka, E-mobilność
EkoDom, EkoBudownictwo
EkoRolnictwo, BioŻywność
Prawo, Administracja, Konsulting
Hitachi nagrodzona pieczęcią Terra Carta 2023 Inicjatywy na rzecz Zrównoważonych Rynków
Linia bezpośrednie w świetle dyrektywy 2019/944 i polskiego prawa energetycznego
Ministrowie energii państw G20 nie osiągnęli porozumienia w sprawie redukcji zużycia paliw kopalnych
Ekstremalna pogoda powoduje coraz większe straty majątkowe [WIDEO]
Rząd zapowiada kontynuację programu odkwaszania gleb
UKNF: brak zawieszenia obrotu akcjami EC Będzin jest uzasadnioną decyzją
Ropa brent | 83,76 $ | baryłka | 1,33% | 11:11 |
Cyna | 23110,00 $ | tona | 0,64% | 29 lis |
Cynk | 2507,00 $ | tona | -0,87% | 29 lis |
Aluminium | 2177,00 $ | tona | 0,60% | 29 lis |
Pallad | 1021,53 $ | uncja | -1,54% | 11:10 |
Platyna | 936,30 $ | uncja | -0,31% | 11:11 |
Srebro | 25,06 $ | uncja | 0,08% | 11:11 |
Złoto | 2038,40 $ | uncja | -0,33% | 11:11 |