Linie bezpośrednie w obszarze energetyki stanowią fascynujący element ewoluującego prawa unijnego oraz krajowego. Jak zauważył już R. Zajdler linia bezpośrednia umożliwiena przedsiębiorstwom uzyskiwanie energii elektrycznej z dedykowanego źródła, co pozwoli na istotne ograniczenie kosztów pozyskiwania energii elektrycznej związanych z usługą przesyłu oraz dystrybucji, jak również potencjalne subsydiowanie niektórych odbiorców.

Dyrektywa 2019/944 w swoim art. 2 pkt 41 dostarcza definicji linii bezpośredniej jako "linii elektroenergetycznej łączącej wydzielone miejsce wytwarzania z wydzielonym odbiorcą".

Kluczowe jest, że nie ma jednoznaczności co do tego, czy taka linia wyklucza jednoczesne przyłączenie do sieci dystrybucyjnej czy przesyłowej. Art. 7 dyrektywy 2019/944 zobowiązuje państwa członkowskie do umożliwienia budowy linii bezpośrednich, zachowując jednak proporcjonalność w procedurach administracyjnych i kosztach. Wskazane podmioty mają prawo do budowy i eksploatacji takich linii. Jednakże państwa członkowskie mają pewne pole do modyfikacji tych regulacji na gruncie krajowym, pod warunkiem zachowania wytycznych dyrektywy.

Polskie rozwiązania w zakresie linii bezpośrednich

Zgodnie z nowym art. 3 pkt 11f ustawy – Prawo energetyczne, linią bezpośrednią jest linia elektroenergetyczna łącząca wydzieloną jednostkę wytwórczą z wydzielonym odbiorcą, w celu bezpośredniego dostarczania energii elektrycznej do tego odbiorcy (dalej: model 1), lub  linia elektroenergetyczna łącząca jednostkę wytwórczą z przedsiębiorstwem energetycznym innym niż wytwarzające energię elektryczną w tej jednostce, wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, w celu bezpośredniego dostarczenia energii elektrycznej do ich własnych obiektów, w tym urządzeń lub instalacji, podmiotów będących ich jednostkami podporządkowanymi w rozumieniu ustawy z dnia 29 września 1994 r.
o rachunkowości lub do odbiorców przyłączonych do sieci, urządzeń lub instalacji tych przedsiębiorstw. Oznacza to, że polski ustawodawca wprowadził dwa warianty linii bezpośredniej.

Wariant A: Bezpośrednie połączenie jednostki wytwórczej z wydzielonym odbiorcą

Ten wariant polega na stworzeniu linii elektroenergetycznej, która łączy wydzieloną jednostkę wytwórczą z konkretnym, wydzielonym odbiorcą. Celem jest dostarczenie energii elektrycznej bezpośrednio do tego odbiorcy bez korzystania z publicznej sieci elektroenergetycznej. Nowe pojęcia, takie jak "wydzielona jednostka wytwórcza" czy "wydzielony odbiorca", mają kluczowe znaczenie dla interpretacji przepisów. Wydzielona jednostka wytwórcza jest to jednostka, która dostarcza całą swoją wyprodukowaną energię elektryczną bezpośrednio do wydzielonego odbiorcy, omijając sieć elektroenergetyczną. Natomiast wydzielony odbiorca czyli to  odbiorca, który nie jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej lub jest przyłączony do sieci elektroenergetycznej w sposób uniemożliwiający wprowadzanie energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do tej sieci, lub spełnia warunki, wymagania techniczne i obowiązki, o których mowa w art. 7aa ust. 3 ustawy – Prawo energetyczne. Oznacz to, że przyłączenie do linii bezpośredniej nie wyklucza jednoczesnego przyłączenia odbiorcy do sieci przesyłowej albo dystrybucyjnej, pod warunkiem jednak, że sposób realizacji tego przyłączenia będzie uniemożliwiał wprowadzanie energii elektrycznej wytworzonej w wydzielonej jednostce wytwórczej do sieci przesyłowej albo dystrybucyjnej.

Wariant B: Połączenie jednostki wytwórczej z przedsiębiorstwem energetycznym

W tym wariancie linia elektroenergetyczna łączy jednostkę wytwórczą z innym przedsiębiorstwem energetycznym, które nie wytwarza energii w tej jednostce, ale zajmuje się obrotem energią elektryczną. Celem jest dostarczenie energii bezpośrednio do obiektów tego przedsiębiorstwa, w tym do urządzeń czy instalacji. Może to dotyczyć podmiotów będących jednostkami podporządkowanymi przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o rachunkowości. Wariant ten pozwala także na dostarczenie energii odbiorcom przyłączonym do sieci, urządzeń, czy instalacji tych przedsiębiorstw.

Podsumowując, oba warianty linii bezpośredniej w polskim prawie energetycznym odpowiadają różnym potrzebom i konfiguracjom przedsiębiorstw działających na rynku energetycznym. Wariant A skupia się na bezpośrednim dostarczaniu energii od producenta do konkretnego odbiorcy, podczas gdy Wariant B pozwala na bardziej złożone relacje i dostawy energii między jednostką wytwórczą a przedsiębiorstwem energetycznym oraz jego odbiorcami.

Opłaty za korzystanie z linii bezpośredniej

Chcąc zrównoważyć korzyści i koszty związane z korzystaniem z linii bezpośrednich, wprowadzono obowiązkowe opłaty solidarnościowe oraz na pokrycie kosztów utrzymania systemu. Opłata solidarnościowa to opłata odpowiadająca udziałowi podmiotu w kosztach stałych za przesyłanie lub dystrybucję energii elektrycznej, w części niepokrytej innymi składnikami taryfy. Powyższe opłaty są zależne od ilości energii dostarczanej daną linią bezpośrednią. Celem było uniknięcie przesunięcia głównego ciężaru finansowego odbiorców końcowych z gospodarstw domowych. Sposób ustalania tej opłaty zostanie określony w tzw. rozporządzeniu taryfowym (rozporządzenie ministra właściwego ds. energii w sprawie sposobu kształtowania i kalkulacji taryf dla energii elektrycznej oraz sposobu rozliczeń w obrocie energią elektryczną) po zasięgnięciu opinii Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Wprowadzenie obowiązku ponoszenia opłat może zniechęcić do korzystania ze źródeł wytwór- czych zlokalizowanych w pobliżu odbiorcy. Wynika to z obowiązujących w Polsce zasad ponoszenia opłat sieciowych, w których stawki opłat dystrybucyjnych na obszarze działania OSD są stałe i  niezależnie od dystansu dzielącego wytwórcę i odbiorcę.  Dodatkowe opłaty godzą więc w odbiorców wydzielonych zaopatrywanych z instalacji odnawialnego źródła energii za pomocą linii bezpośredniej i przyłączonych jednocześnie do sieci dystrybucyjnej, gdyż nie są oni objęci zwolnieniem z uiszczania opłat.

Rejestr linii bezpośredniej i wymóg ekspertyzy

Rejestr linii bezpośredniej jest prowadzony przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Jeżeli podmiot planuje budowę takiej linii lub posiada do niej tytuł prawny, składa on zgłoszenie do Prezesa URE. W ciągu 45 dni od złożenia właściwego zgłoszenia, Prezes URE dokonuje wpisu linii do wykazu, pod warunkiem stwierdzenia poprawności informacji zawartych w zgłoszeniu, właściwości schematu elektrycznego oraz braku negatywnego wpływu linii bądź urządzeń z nią związanych na system elektroenergetyczny - co potwierdzone jest ekspertyzą. Niezwłocznie po wpisie, Prezes URE wydaje zaświadczenie o dokonanym wpisie. Istnieje także uproszczona procedura wpisu do rejestru dla linii o mocy nie przekraczającej 2 MW, gdzie brak jest wymogu przedstawienia ekspertyzy. Ważne jest również, że Prezes URE prowadzi publiczny wykaz linii bezpośrednich, który jest dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej. Dla ułatwienia procedury zgłoszeniowej, URE przygotował wzór formularza zgłoszeniowego dostępny na ich stronie internetowej, który zawiera wszystkie niezbędne informacje i wytyczne dla podmiotów ubiegających się o wpis.

Linia bezpośrednia korzyści

Linia bezpośrednia staje się kluczowym elementem dla wielu przedsiębiorstw, zwłaszcza tych o wysokim zapotrzebowaniu na energię. Linie bezpośrednie to doskonałe rozwiązanie dla biznesu, a w szczególności dla najbardziej energochłonnych sektorów. Obecnie wiele branż szczególnie z obszarów produkcyjnych boryka się z poważnymi wyzwaniami wynikającymi ze wzrostu cen energii.  Dzięki takiemu rozwiązaniu przedsiębiorstwa mają możliwość znaczącej redukcji kosztów, omijając opłaty związane z korzystaniem z ogólnodostępnych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. To szczególnie ważne dla tych podmiotów, które w swojej działalności zużywają duże ilości energii. Ponadto, poprzez zawieranie długoterminowych umów zakupu energii bezpośrednio od producenta, firmy mogą zyskać pewność w zakresie cen energii, co przekłada się na większą stabilność i przewidywalność ich budżetów.
W praktyce zakłady przemysłowe często stoją przed wyzwaniem dopasowania dostaw energii do swoich specyficznych potrzeb. Linie bezpośrednie oferują im elastyczność w tym zakresie, umożliwiając dostosowanie dostaw do indywidualnych wymagań, co bywa trudne w przypadku korzystania z sieci publicznych. W kontekście globalnej konkurencji, zapewnienie stabilnych i kosztowo efektywnych dostaw energii może stanowić kluczową przewagę konkurencyjną dla zakładów. Dodatkowo, linie te zwiększają niezawodność dostaw energii, redukując ryzyko przerw związanych z potencjalnymi awariami w tradycyjnych sieciach przesyłowych. Wspierają też rozwój odnawialnych źródeł energii, co ma kluczowe znaczenie w kontekście aktualnych trendów ekologicznych. Wreszcie, linia bezpośrednia ułatwia stosowanie umów zakupu energii (Power Purchase Agreements, PPA), co dodatkowo zwiększa atrakcyjność tego rozwiązania dla przedsiębiorców

Nowelizacja prawa energetycznego w Polsce, odpowiadając na dyrektywę 2019/944, wprowadza istotne zmiany dotyczące linii bezpośrednich, które mają na celu zwiększenie elastyczności dostaw energii oraz podniesienie standardów bezpieczeństwa energetycznego. Jednym z głównych kroków w tym kierunku jest liberalizacja wymogów regulacyjnych, co jest pozytywnie odbierane przez branżę, oferując większe możliwości dla modeli on-site. Ważnym aspektem jest też zastąpienie wcześniejszego obowiązku uzyskania zgody Prezesa URE na budowę linii bezpośredniej przez tryb zgłoszeniowy, co znacząco upraszcza proces. Dodatkowo, regulator będzie teraz odpowiedzialny za publikowanie wykazu linii bezpośrednich, co zwiększa przejrzystość rynku dla wszystkich zainteresowanych stron.
Jednakże, wśród tych pozytywów pojawiają się również wyzwania. Jak zauważyli już liczni ekspertki i eksperci, (między innymi mecenas Michał Sznycer, partner z kancelarii MGS) , za nieproporcjonalny należy uznać wymóg uzyskania koncesji OEE w przypadku, gdy energia elektryczna dostarczana linią bezpośrednią ma zostać wprowadzona do sieci elektroenergetycznej.

Fot. Depositphotos