Strategia wodorowa Norwegii - czy zielona rewolucja wodorowa wydarzy się w Oslo?

Strona główna Prawo, finanse Strategia wodorowa Norwegii - czy zielona rewolucja wodorowa wydarzy się w Oslo?

Partnerzy portalu

Strategia wodorowa Norwegii - czy zielona rewolucja wodorowa wydarzy się w Oslo? - ZielonaGospodarka.pl
Fot. pixabay

Zielony wodór jest nośnikiem energii, który ma znaczny potencjał, aby pomóc w redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jego wykorzystanie oferuje krajom Europy, nastawionym na dekarbonizację, nowe możliwości w zakresie przeprowadzenia transformacji gospodarki w duchu zrównoważonego rozwoju. Ustawa klimatyczna (Klimalov) ustanawia cel Norwegii, jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 50% do 2030 roku, a ustawa wymaga od rządu wdrożenia polityki i środków do osiągnięcia tego celu. Jednym z takich środków jest rozwój wykorzystania zielonego i niskoemisyjnego wodoru.

Norwegia aktywnie  rozwija gospodarkę wodorową jako jeden z kluczowych elementów zielonej transformacji. Kraj ten posiada znaczne możliwości produkcji zarówno niebieskiego wodoru, dzięki znacznym rezerwom gazu, jak i zielonego wodoru, wykorzystując potencjał morskiej energii wiatrowej.  Jednakże niemal cały wodór stosowany obecnie w Norwegii jest prawie wyłącznie produkowany w drodze reformowania gazu ziemnego bez wychwytywania i składowania CO2 (tj. wodór "szary").  W celu stworzenia gospodarki wodorowej, przyjaznej środowisku, norweski rząd w ciągu kilku lat opracował szereg planów politycznych mających na celu rozwój wykorzystania zielonego wodoru.

Norweska Narodowa Strategia Wodorowa. (Hydrogenstrategi for Norge)


Norweska Narodowa Strategia Wodorowa jest planem opracowanym przez rząd norweski w celu wspierania rozwoju i wdrażania technologii wodorowych w kraju. Strategia nakreśla wizję rządu dotyczącą roli wodoru w miksie energetycznym Norwegii, a także kroki, które należy podjąć, aby tę wizję osiągnąć.

Jednym z głównych celów Narodowej Strategii Wodorowej jest promowanie wykorzystania wodoru jako czystego, zrównoważonego źródła paliwa, które może pomóc w redukcji emisji gazów cieplarnianych i przeciwdziałaniu zmianom klimatu. Aby osiągnąć ten cel, strategia ta  wzywa do rozwoju infrastruktury wodorowej, która może wspierać wykorzystanie wodoru w różnych zastosowaniach, w tym w transporcie, ogrzewaniu i przemyśle.

W 2020 roku norweski rząd przyjął Norweską Mapę Drogową dotycząca wodoru (Hydrogenveikart for Norge, dalej: mapa drogowa). Jest ona  bardziej szczegółowym planem, który opiera się na  norweskiej strategii wodorowej i określa konkretne działania, które należy podjąć, aby osiągnąć cele strategii. Jednym z głównych celów jest zwiększenie produkcji zielonego wodoru, czyli wodoru wytwarzanego z odnawialnych źródeł energii, takich jak wiatr i energia słoneczna, do co najmniej 10 TWh rocznie. 

Mapa drogowa określa szereg kluczowych celów i zadań, takich jak zwiększenie liczby pojazdów napędzanych wodorowymi ogniwami paliwowymi na drogach, rozwój zdolności produkcyjnej wodoru na poziomie co najmniej 40 000 ton rocznie do 2030 r. oraz stworzenie sieci stacji tankowania wodoru. Pod względem wykorzystania wodoru, sektor transportu jest kluczowym punktem zainteresowania rządu norweskiego. Kraj dysponuje flotą ponad 400 pojazdów napędzanych ogniwami paliwowymi (FCV), przy czym planuje się stworzenie co najmniej 50 stacji tankowania wodoru w Norwegii, gdyż co najmniej 10 000 pojazdów z ogniwami paliwowymi ma jeździć po drogach do 2030 roku.

Oprócz sektora transportowego, norweska wodorowa mapa drogowa ma również na celu zwiększenie wykorzystania wodoru w sektorze przemysłowym. Obejmuje to rozwój wodorowych ogniw paliwowych do wykorzystania w przemyśle ciężkim, a także wykorzystanie wodoru w produkcji stali i innych materiałów. Zgodnie z mapą drogową, celem jest, aby do 2030 roku co najmniej 10% wodoru wykorzystywanego w przemyśle ciężkim w Norwegii było produkowane z odnawialnych źródeł energii.

W sektorze mieszkaniowym wodór jest wykorzystywany do ogrzewania. Według Norweskiego Forum Wodorowego (Norsk Hydrogenforum), w kraju działa obecnie ponad 500 kotłów wodorowych, a plany zakładają zwiększenie tej liczby do 5 000 do 2025 roku. Ponadto w trakcie realizacji jest kilka projektów pilotażowych, których celem jest przetestowanie wykorzystania wodoru w systemach kogeneracyjnych.

Aby wesprzeć realizację Narodowej Strategii Wodorowej i Norweskiej Mapy Drogowej Wodoru, rząd norweski ustanowił szereg inicjatyw branżowych o charakterze biznesowo-naukowym. Należy do nich wspomniane Norweskie Forum Wodorowe, które skupia przedstawicieli przemysłu, środowiska akademickiego i rządu w celu promowania rozwoju technologii wodorowych w Norwegii. Ponadto w ramach projektu HyNor: rząd norweski współpracuje z przedstawicielami przemysłu i instytucjami badawczymi w celu rozwój infrastruktury wodorowej w regionie Agder, w południowej Norwegii. Projekt ma zbadać możliwości produkcji i dystrybucji zielonego wodoru na dużą, komercyjną skalę.

System wsparcia gospodarki wodorowej w Norwegii


W celu przyspieszenia wdrażania technologii wodorowych rząd norweski wdrożył szereg polityk i inicjatyw. Rząd zapewnił wsparcie finansowe dla tych projektów infrastrukturalnych, w tym dotacje i gwarancje kredytowe. Oprócz rozwoju infrastruktury rząd norweski wspiera również programy badawczo-rozwojowe (B+R) mające na celu poprawę wydajności i opłacalności technologii produkcji wodoru.  Zgodnie z mapą drogową, rząd zainwestuje co najmniej 500 milionów koron norweskich (około 46 milionów euro) w badania i rozwój w sektorze wodorowym w ciągu dekady. Obejmuje to finansowanie projektów badawczych na uniwersytetach i w instytutach, a także partnerstwa z przemysłem w celu opracowania i wdrożenia technologii produkcji zielonego i niskoemisyjnego wodoru,

Norweski rząd podkreślił w mapie drogowej, że oceni zasadność wprowadzenia systemu kontraktów różnicowych ( contracts of difference, CfD) jako instrumentu wsparcia dla wielkoskalowych projektów związanych z zielonym i niskoemisyjnym wodorem. CfD to umowy finansowe z udziałem dwóch stron, z których jedna to zazwyczaj państwo, a druga to podmiot rynkowy. Kontrakt dotyczy różnicy między dwiema cenami: rynkową ceną referencyjną i umowną ceną wykonania. Oznacza to, że wytwórca np. wodoru, sprzeda go i otrzyma zarówno cenę rynkową, jak i pozostałą różnicę między ceną rynkową a ceną wykonania (od państwa w ramach kontraktu). W rezultacie wytwórcza będzie efektywnie otrzymywał umowną cenę wykonania za każdą sprzedany produkt.  Z czasem wielkość wypłat w ramach kontraktu będzie się zmieniać wraz ze zmianami ceny rynkowej.  Ponadto, jeśli umowy są zaprojektowane jako dwukierunkowe CfD, to jeśli cena rynkowa przekracza cenę wykonania (strike price), producent musi zwrócić różnicę państwu. 

Jednym z możliwych modeli wprowadzenia CfD dla projektów wodorowych jest stworzenie systemu CfD, którego wyraźnym celem jest pokrycie niekorzystnej sytuacji w zakresie kosztów operacyjnych niskoemisyjnego wodoru w stosunku do wysokoemisyjnych alternatyw. System taki byłby  częścią pakietu środków prawno-finansowych mających na celu wspieranie wykorzystania wodoru na dużą skalę w wielu obszarach jako środka otwierającego strategiczne możliwości szerszej dekarbonizacji sektoru przemysłowego.

Kontrakty różnicowe mogą teoretycznie uruchomić prywatne inwestycje w produkcję zielonego czy niskoemisyjnego wodoru przy minimalnym pomocy publicznej, gdyż może zapewnić inwestorom pewność cenową i wsparcie finansowe. 

Gospodarka wodorowa a norweskie prawo


Norweska mapa drogowa wzywa również do opracowania ram regulacyjnych, które promują wykorzystanie wodoru. Obejmuje to ustanowienie standardów produkcji i wykorzystania wodoru, jak również stworzenie zachęt finansowych do przyjęcia technologii wodorowej. Obecnie w norweskim prawie nie istnieją bezpośrednie przepisy regulujące gospodarkę wodorową. Na poziomie krajowym główne ustawy regulujące sektor energii w Norwegii to ustawa o energii (Energiloven), ustawa o kontroli zanieczyszczeń (Lov om forurensning). Ustawa o energii określa ogólne ramy dla sektora energetycznego w Norwegii, w tym przepisy dotyczące produkcji, przesyłu, dystrybucji i wykorzystania energii. Ustawa ustanawia również Norweską Dyrekcję Zasobów Wodnych i Energii (Norges vassdrags- og energidirektoratNVE) jako organ odpowiedzialny za regulację sektora energetycznego, w tym sektora wodorowego. NVE odpowiada za wydawanie licencji na produkcję oraz dystrybucję lub przesył energii, w tym wodoru. Ustawa o kontroli zanieczyszczeń reguluje emisję szkodliwych substancji do środowiska, w tym gazów cieplarnianych, oraz określa limity emisji takich substancji.

Obecne ramy prawne dla gospodarki wodorowej, a raczej ich brak, stanowi zasadniczą barierę dla jej rozwoju. W norweskim ustawodawstwie brakuje definicji zielonego oraz niskoemisyjnego(niebieskiego) wodoru oraz zasad ich wtłaczania do infrastruktury. Ponadto brakuje systemu gwarancji pochodzenia, który zapewniałby odbiorcom możliwość sprawdzenia metody produkcji dostarczonego im wodoru. Brakuje również  jednoznacznego określenia czy wodór podlega zasadom wynikającym z ustawy o energii, w tym przede wszystkim zasadzie rozdziału działalności dystrybucyjnej i przesyłowej od wytwórczej i sprzedaży wodoru do odbiorców końcowych.  Rozpoczęcie prac legislacyjnych, zmierzających do regulacji inwestycji związanych z wodorem jest krokiem, który norweski ustawodawca musi wykonać jak najszybciej. Chociaż Norwegia nie jest państwem członkowskim UE, to krajowy ustawodawca powinien opracować przepisy w sposób zbliżony do  projektowanej treści dyrektywy w sprawie wspólnych zasad dla rynków wewnętrznych w odniesieniu do gazów odnawialnych i naturalnych oraz wodoru (ang. Directive on common rules for the internal markets in renewable and natural gases and in hydrogen), ponieważ UE stanowi naturalny rynek zbytu dla norweskiego zielonego i niskoemisyjnego wodoru ze względu na uwarunkowania geopolityczne. Zbliżone ramy regulacyjne między Norwegią a państwami członkowskimi UE niewątpliwie ułatwi prowadzenie handlu tym dobrem.

Międzynarodowy handel wodorem a norweska strategia wodorowa 


Ważnym partnerem w międzynarodowym handlu wodorem dla Norwegii  są Niemcy. W ostatnich latach oba kraje podpisały szereg umów mających na celu zwiększenie współpracy w zakresie produkcji i handlu zielonym wodorem. Obejmują one szereg ustaleń między norweskim Ministerstwem Ropy Naftowej i Energii (Olje- og energidepartementet), a niemieckim Federalnym Ministerstwem  Gospodarki i Ochrony Klimatu (Bundesministerium für Wirtschaft und Klimaschutz)

5 stycznia 2023 roku niemiecki RWE i norweski Equinor podpisały porozumienie o współpracy przy rozwoju gospodarki wodorowej. Wodór niebieski i zielony będzie transportowany z Norwegii do Niemiec rurociągiem. Partnerzy opracują specjalne projekty dotyczące produkcji wzdłuż rurociągu, aby stopniowo zwiększać udział wodoru odnawialnego w eksporcie do Niemiec. W oczekiwaniu na tę infrastrukturę Equinor i RWE proponują szereg inwestycji, które byłyby głównymi elementami składowymi europejskiego łańcuchu dostaw wodoru i jego wykorzystania w sektorze energetycznym od 2030 roku.

Equinor ma ambicję inwestowania w projekty czystego wodoru do Unii Europejskiej z początkowymi 2 gigawatami (GW) zdolności produkcyjnych niskoemisyjnego (niebieskiego) wodoru w Norwegii do 2030 roku i do 10 gigawatów do 2038 roku. Obiekty te mają zasilać rurociąg do Niemiec, który jest obecnie oceniany przez Gassco, Equinor i strony trzecie. Jeżeli rurociąg zostanie uruchomiony, Equinor będzie transportować błękitny wodór, który RWE będzie kupować i wykorzystywać w zakładach gazowych przystosowanych do produkcji wodoru. Ponadto RWE i Equinor będą współpracować w ramach projektów mających na celu wytwarzanie zielonego wodoru. Morska energetyka wiatrowa jest zdecydowanie najbardziej efektywną formą wytwarzania energii odnawialnej. W połączeniu z elektrolizerami będzie odgrywać ważną rolę w rozwoju gospodarki wodorowej. W tym kontekście RWE i Equinor planują wspólnie zbadać możliwości produkcji wodoru ze źródeł odnawialnych na morzu w Norwegii, Niemczech i krajach sąsiadujących z proponowanym rurociągiem wodorowym. Obie firmy są już zaangażowane w rozwój AquaSector - projektu na Morzu Północnym, którego celem jest stworzenie morskiej farmy wiatrowej o mocy 300 MW połączonej z morskimi elektrolizerami produkującymi zielony wodór.

Bariery ekonomiczno-techniczne zielonej gospodarki wodorowej


Jedną z głównych barier technicznych dla gospodarki wodorowej w Norwegii jest brak powszechnej infrastruktury przystosowanej do produkcji, przechowywania i dystrybucji wodoru. Oprócz  barier technologicznych, istnieją również bariery ekonomiczne dla powszechnego przyjęcia zielonego wodoru w Norwegii. Według Międzynarodowej Agencji Energii Odnawialnej (IRENA), koszty produkcji zielonego wodoru  wynosiły od około 3 do 8 dolarów za kilogram (kg) w 2021 roku, w zależności od technologii i lokalizacji. Jest to znacznie wyższe niż koszty produkcji wodoru z gazu ziemnego, które mogły wynosić od 1 do 2 USD za kg w 2021 roku,  Należy jednak zauważyć, że oczekuje się, że koszt produkcji zielonego wodoru znacznie spadnie w najbliższych latach w miarę upowszechniania nowych technologii.

Bariery te muszą zostać przezwyciężone aby zielona gospodarka wodorowa w Norwegii mogła się rozwinąć. Gra jest warta świeczki, gdyż zielony wodór jest czystym i odnawialnym paliwem i jest on obiecującym rozwiązaniem w zakresie dekarbonizacji różnych sektorów. Istnieje kilka strategii, które można zastosować, aby produkcja zielonego wodoru była tańsza. Norweski rząd powinien zainwestować w zwiększenie wydajności elektrolizerów, co może zmniejszyć ilość energii elektrycznej potrzebnej do wyprodukowania danej ilości zielonego wodoru, a tym samym obniżyć ogólny koszt. Należy również zaznaczyć, że koszt produkcji zielonego wodoru spada wraz ze wzrostem skali produkcji i rynku popytu (tzw. efekt skali). Wynika to z faktu, że koszty stałe elektrolizerów, takie jak ich instalacja i konserwacja, mogą być rozłożone na większą liczbę jednostek wyprodukowanego zielonego wodoru.

Podsumowanie 


Zielona rewolucja wodorowa  nabiera tempa i wychodzi poza salony polityczne w Oslo. Należy pozytywnie ocenić przyjęcie przez rząd norweski jasnego kierunku i ambicji rozwoju produkcji i wykorzystania wodoru w Norwegii. Chociaż rząd norweski podjął wysiłki w celu wsparcia rozwoju gospodarki wodorowej, to wciąż istnieją  bariery prawne, technologiczne i ekonomiczne, które utrudniają powszechne przyjęcie zielonego wodoru w tym kraju. Obecnie po drogach Norwegii jeździ zaledwie kilkaset pojazdów napędzanych wodorowymi ogniwami paliwowymi, a liczba stacji tankowania jest ograniczona, co stawia pod znakiem zapytania termin realizacji celów wykorzystania wodoru w transporcie lądowym. Ponadto istnieją ograniczone zachęty dla przedsiębiorstw do inwestowania w infrastrukturę wodorową, ponieważ brakuje wsparcia regulacyjnego.

Rozwój gospodarki wodorowej w Norwegii oraz współpraca norwesko-niemiecka w tym obszarze może doprowadzić do długoterminowego bezpieczeństwo energetycznego w Europie i przyczynić się do  niezbędnej transformacji energetycznej dla trudnych do  dekarbonizacji gałęzi przemysłu. Współpraca ta ma potencjał, aby przekształcić Norwegię w kluczowego dostawcę zielonego i niskoemisyjnego wodoru do Niemiec i Unii Europejskiej. Norwegia chce osiągnąć moc zainstalowanej morskiej energii wiatrowej na poziomie 30 GW do 2040 r. i wykorzystać wyprodukowaną energię elektryczną z  offshore do produkcji zielonego wodoru. Z kolei Niemcy muszą jak najszybciej zdekarbonizować rodzimy rynek gazu w obliczu fiaska polityki polegającej na uzależnianiu się od rosyjskiego gazu. Handel wodorem pomiędzy Norwegią a Niemcami i resztą UE może utrudnić brak regulacji prawnych w zakresie gospodarki wodorowej lub inne postrzeganie rodzajów wodoru w świetle prawa. Potencjalne rozbieżności w definiowaniu zielonego czy niskoemisyjnego wodoru, zasad transportu wodoru, mogą doprowadzić do trudności w prowadzeniu efektywnego handlu.

Batłomiej Kupiec

Bartłomiej Kupiec - prawnik i analityk polityki klimatycznej. Redaktor naczelny portalu Energystreamer. Zdobywał doświadczenie w wiodących polskich i międzynarodowych kancelariach prawnych, think-tankach oraz niemieckiej firmie konsultingowej. Ponadto zajmował stanowisko starszego specjalisty w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, gdzie opracowywał i analizował regulacje dla sektora odnawialnych źródeł energii oraz społeczności energetycznych w celu wdrożenia unijnych dyrektyw do krajowego porządku prawnego.

Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Jagiellońskim w Krakowie. Absolwent Szkoły Prawa Amerykańskiego organizowanej przez The Catholic University of America, Columbus Law School w Waszyngtonie we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim. Absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego, organizowanej przez Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim.

Tagi:
kupiec, wodór, prawo

Partnerzy portalu

Surowce

 Ropa brent 83,76 $ baryłka  1,33% 11:11
 Cyna 23110,00 $ tona 0,64% 29 lis
 Cynk 2507,00 $ tona -0,87% 29 lis
 Aluminium 2177,00 $ tona 0,60% 29 lis
 Pallad 1021,53 $ uncja  -1,54% 11:10
 Platyna 936,30 $ uncja  -0,31% 11:11
 Srebro 25,06 $ uncja  0,08% 11:11
 Złoto 2038,40 $ uncja  -0,33% 11:11

Dziękujemy za wysłane grafiki.