Popularyzacja w ostatnich latach umów nazywanych Corporate Power Purchase Agreements  doprowadziła do coraz częstszych dyskusji między zainteresowanymi stronami na temat różnego rodzaju klauzul adaptacyjnych, mających zachować pierwotną równowagę kontraktową stron.

Obok standardowych klauzul  renegocjacyjnych, niektórzy uczestnicy rynku zaczęli także podnosić potrzebę wprowadzenia klauzul mających adresować ewentualny podział nowych zysków, jakie mogłaby generować instalacja odnawialnego źródła energii objęta daną umową w związku ze zmianą szeroko pojętego otoczenia regulacyjnego – nazywanych w praktyce obrotu klauzulami new benefits. Wbrew pozorom, nie są to jedynie teoretyczne rozważania, czego może dowodzić wyrok Sądu Apelacyjnego w Nancy z dnia 27 września 2007 r. w sprawie z powództwa spółki SAS Novacarb przeciwko spółce SNC Socoma.

W dniu 5 marca 1998 r. spółka SNC Socoma (jako dostawca) zawarła umowę, na podstawie której miała dostarczać parę spółce SAS Novacarb (jako odbiorcy) przez kolejne 12 lat. W zamian, druga ze spółek miała płacić cenę za dostarczaną parę wodną, pokrywającą cenę dzierżawy instalacji, koszty produkcji pary oraz marżę. Umowa zawierała również postanowienie, na mocy którego odbiorca miał pokrywać wszelkie koszty wynikające z przepisów prawa dotyczących ochrony zdrowia lub środowiska, ale wyłącznie w przypadku wzrostu tych kosztów. W 2005 r. doszło do nowelizacji francuskiego kodeksu ochrony środowiska, w ramach której na przedsiębiorstwa nałożono określone limity emisji gazów cieplarnianych (uprawnienia do emisji). Limity (uprawnienia) te stanowiły jednocześnie prawa majątkowe (wartości niematerialne i prawne), zbywalne i oznaczone co do gatunku, pozwalając ich posiadaczom na osiągnięcie dodatkowych zysków z tytułu ich sprzedaży.

W wyniku efektywnego zarządzania swoją produkcją i przyznanymi limitami, spółka SNC Socoma wygenerowała w latach 2005 i 2006 nadwyżkę w posiadanych uprawnieniach wartą ok. 3-4 milionów euro, które sprzedawała podmiotom trzecim. Wskazując na konieczność ponoszenia właściwych kosztów, bez jednoczesnego udziału w zyskach, a także fakt bycia podmiotem finansującym w rzeczywistości działalność SNC Socoma, w ramach której została wypracowana przedmiotowa nadwyżka i związany z nią zysk, spółka SAS Novacarb wniosła o renegocjacje umowy. W konsekwencji niemożliwości osiągnięcia porozumienia, spółka SAS Novacarb pozwała spółkę SNC Socoma żądając części zysków, osiągniętych ze sprzedaży uprawnień do emisji, wskazując jako uzasadnienie dla swoich roszczeń na zaburzenie równowagi kontraktowej nieprzewidzianą sytuacją w postaci zmiany stanu prawnego.

Sąd Gospodarczy (fr. Tribunal de Commerce) w Nancy, jako sąd pierwszej instancji, oddalił pozew, podnosząc wiążącą moc umowy. Spółka SAS Novacarb wniosła apelację, w której wskazywała, że w swoim pozwie żądała wykładni umowy z uwzględnieniem okoliczności dodatkowych (fr. l’interprétation du contrat par adjonction) – utworzenia limitów emisji gazów cieplarnianych (uprawnień do emisji), które stały się jednym z fundamentalnych elementów ekonomii i równowagi kontraktowej. Spółka argumentowała, że „utworzenie limitów CO2 zmienia kontekst ekonomiczny umowy, umożliwiając obecnie uzyskanie istotnych przychodów przez spółkę SNC Socoma, i nakładając jednocześnie na spółkę SAS Novacarb obowiązek ponoszenia właściwych kosztów w przyszłości”. Zdaniem spółki SAS Novacarb w przedmiotowej sprawie należało wziąć pod uwagę konsekwencje gospodarcze wprowadzenia limitów (uprawnień), niemożliwego do przewidzenia w chwili zawierania umowy oraz ustalić zgodną intencję stron, mając na względzie właściwe przepisy kodeksu cywilnego. Z przepisów tych wynika bowiem obowiązek wykonywania umowy w dobrej wierze i, w konsekwencji, zachowania równowagi kontraktowej, a także wykonywania umowy zgodnie z istotą stosunku zobowiązaniowego wynikającą z zasad słuszności, zwyczajów lub przepisów prawa.

Sąd Apelacyjny w Nancy podzielił wyżej wskazaną argumentację i w wyroku wstępnym zasądził obowiązek ponownego podjęcia negocjacji celem „próby naprawienia nierównowagi kontraktowej przedstawionej w niniejszej sprawie – nawet jeżeli jest ona tymczasowa i nie ma aktualnie istotnego wpływu na SAS Novacarb, a także w ogólnym interesie redukcji emisji gazów cieplarnianych”, oraz obowiązek wykonania umowy w dobrej wierze „z uwzględnieniem zasad słuszności i jej wpływu na naturę stosunku zobowiązaniowego”. Sąd wskazał również, że „w przypadku niepowodzenia negocjacji, to do sądu będzie należeć decyzja w przedmiocie podziału zysków uzyskiwanych ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2, który można wywieźć, ze zgodnej intencji stron wyrażonej w pierwotnej treści umowy, bez jej wypaczenia”.

Wyżej przytoczony stan faktyczny oraz zapadłe na jego podstawie orzeczenie bardzo dobrze pokazują, jak istotne jest rozważenie przez strony umów długoterminowych, nie tylko ich zasadniczych warunków, ale także ogólnej ekonomii umowy i możliwości jej zmiany w dłuższym horyzoncie czasowym. Niestety, w praktyce obrotu można się spotkać z głosami, że klauzule adaptacyjne w umowach Corporate Power Purchase Agreements nie są potrzebne, ponieważ w trakcie ich obowiązywania nie ulegną zmianie np. wartość już poniesionych nakładów inwestycyjnych na budowę danej instalacji odnawialnego źródła energii lub uśredniony koszt energii elektrycznej. Zważywszy jednak na pewność zmian otoczenia gospodarczego i regulacyjnego oraz ich potencjalny wpływ na interesy stron w ramach danej umowy, jej strony powinny dopuszczać możliwość dostosowania jej postanowień. Nie tylko w zakresie dodatkowych lub nowych kosztów wynikających z realizacji umowy, ale także w odniesieniu do ewentualnych nowych zysków, jakie mogą powstać w związku ze zmianami niedotyczącymi bezpośrednio samej umowy, jej przedmiotu bądź stron.

Tadeusz Zieliński

Radca prawny w ENGIE Zielona Energia Sp. z o.o., odpowiedzialny za wsparcie prawne w zakresie wymogów regulacyjno-prawnych odnoszących się do bieżącej działalności spółki, opracowywania i rozwoju modeli umów Corporate PPA, a także realizacji akwizycji projektów OZE. 

Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, stypendysta programu LLP Erasmus na Uniwersytecie w Nantes, absolwent studiów magisterskich drugiego stopnia z zakresu prawa francuskiego organizowanych przez Uniwersytet Jagielloński we współpracy z Uniwersytetem w Orleanie, a także studiów podyplomowych Akademia Energetyki prowadzonych przez Szkołę Główną Handlową.