Zmiany klimatu zbierają żniwo wśród ludzi, gospodarek i środowiska w Europie, która jest najszybciej ocieplającym się kontynentem na świecie. Rok 2022 upłynął pod znakiem ekstremalnych upałów, susz i pożarów - podała w raporcie Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO).
Temperatury
powierzchni morza w całej Europie osiągnęły nowe rekordy, czemu
towarzyszyły morskie fale upałów. Topnienie lodowców było
bezprecedensowe. Te i inne pesymistyczne wnioski płyną z opublikowanego w
poniedziałek raportu Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO),
zatytułowanego „State of the Climate in Europe 2022”. Jest to już drugi z
corocznej serii raportów, opracowany wspólnie z Copernicus Climate
Change Service Unii Europejskiej.
W raporcie podkreślono, że
od lat 80. ubiegłego wieku Europa ociepla się dwukrotnie szybciej niż
wynosi globalna średnia. Wywiera to daleko idący wpływ na strukturę
społeczno-gospodarczą i ekosystemy tego regionu. W 2022 r. temperatura w
Europie była o około 2,3 st. C wyższa od średniej sprzed epoki
przemysłowej, czyli lat 1850-1900, wykorzystywanej jako punkt
odniesienia dla porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu.
Z
drugiej strony, jak zauważono w raporcie, w zeszłym roku po raz
pierwszy energia odnawialna wygenerowała więcej energii elektrycznej niż
paliwa kopalne. Z energii wiatrowej i słonecznej pozyskano 22,3 proc.
całej energii elektrycznej w UE, a z paliw kopalnych 20 proc.
„Po
raz pierwszy w UE więcej energii elektrycznej wytworzono z wiatru i
słońca niż z paliw kopalnych. Zwiększenie wykorzystania odnawialnych
źródeł energii i niskoemisyjnych źródeł energii ma kluczowe znaczenie
dla zmniejszenia zależności od paliw kopalnych” - podkreślił sekretarz
generalny WMO prof. Petteri Taalas.
Tegoroczny raport WMO
koncentruje się w szczególności na energii i podkreśla, że coraz
bardziej ekstremalne warunki pogodowe, w tym intensywne upały, obfite
opady i susze, mają coraz większy wpływ na podaż, popyt i infrastrukturę
europejskiego systemu energetycznego.
„Rekordowy wzrost
temperatury, którego Europejczycy doświadczyli w 2022 roku, był jednym z
głównych czynników powodujących nadmierną liczbę zgonów związanych z
pogodą. Niestety, nie można tego uznać za jednorazowe zdarzenie lub
osobliwość klimatu. Nasza obecna wiedza na temat systemu klimatycznego i
jego ewolucji pokazuje, że tego rodzaju zdarzenia są częścią wzorca,
który sprawi, że ekstremalne stresy cieplne będą częstsze i bardziej
intensywne w całym regionie” - skomentował dr Carlo Buontempo, dyrektor
Copernicus Climate Change Service.
Na podstawie informacji
zawartych w bazie danych zdarzeń nadzwyczajnych (EM-DAT) zagrożenia
meteorologiczne, hydrologiczne i klimatyczne w Europie w 2022 r.
spowodowały 16 365 ofiar śmiertelnych i dotknęły bezpośrednio 156 tys.
osób.
Ok. 67 proc. tego typu zdarzeń dotyczyło powodzi i burz,
które łącznie spowodowały straty gospodarcze na poziomie ok. 2 mld USD.
Znacznie poważniejsze pod względem śmiertelności były zaś fale upałów,
które - według doniesień - doprowadziły do ponad 16 tys. zgonów.
„W
2022 r. w wielu krajach Europy Zachodniej i południowo-zachodniej
odnotowano najcieplejszy rok w historii i najgorętsze lato. Wysokie
temperatury zaostrzyły dotkliwe i powszechne susze, podsyciły gwałtowne
pożary, które zaowocowały drugim co do wielkości spalonym obszarem w
historii i doprowadziły do tysięcy ofiar śmiertelnych związanych z
upałami” - zwrócił uwagę prof. Taalas.
W 2022 r. średnia
roczna temperatura w Europie znalazła się między drugą a czwartą
najwyższą w historii, z anomalią wynoszącą około 0,79 st. C powyżej
średniej z lat 1991-2020, zaś opady były mocno poniżej średniej. Był to
czwarty z rzędu rok suszy na Półwyspie Iberyjskim i trzeci w górskich
regionach Alp i Pirenejów. Także Francja, Wlk. Brytania i Belgia
doświadczyły największych od kilkudziesięciu lat suchych okresów.
Wszystko
to odbiło się bardzo wyraźnie na rolnictwie i produkcji energii. W
niektórych krajach (np. Hiszpanii) rezerwy wody zmniejszyły się o
przeszło 40 proc. całkowitej pojemności.
W latach 1997-2022
lodowce w Europie straciły około 880 km3 lodu. Najbardziej ucierpiały
Alpy, gdzie średnia grubość pokrywy zmalała o 34 m. W 2022 r. lodowce w
europejskich Alpach doświadczyły nowej rekordowej utraty masy w ciągu
jednego roku, spowodowanej bardzo małą ilością śniegu w zimie, bardzo
ciepłym latem i osadzaniem się pyłu saharyjskiego.
Jeśli
chodzi o Grenlandię, która w latach 1972-2021 straciła 5-6 tys. gigaton
pokrywy lodowej, co przyczyniło się do globalnego wzrostu poziomu mórz o
około 14,9 mm, to w minionym roku nadal traciła ona swoje lody.
Także
średnie temperatury powierzchni morza na obszarze Północnego Atlantyku
były najwyższe w historii, a duża część innych europejskich mórz została
dotknięta silnymi, a nawet ekstremalnymi falami upałów. Tempo
ocieplania się powierzchni oceanów, szczególnie we wschodniej części
Morza Śródziemnego, Morza Bałtyckiego i Czarnego oraz południowej
Arktyki, było w 2022 r. ponad trzykrotnie wyższe od średniej światowej.
Tymczasem,
jak dowodzą badania, morskie upały prowadzą do migracji roślin oraz
zwierząt i ich masowego wymierania, sprzyjają napływowi gatunków
inwazyjnych oraz zakłócają ekosystemy i różnorodność biologiczną.
W
raporcie podkreślono, że tak wyraźne zmiany klimatu wpływają na każdy
aspekt sektora energetycznego: popyt, podaż i infrastrukturę, która
zapewnia bezpieczne i niezawodne działanie.
Światełkiem w
tunelu jest to, że Unia Europejska zobowiązała się do zwiększenia
produkcji energii odnawialnej do co najmniej 42,5 proc. całkowitego
zużycia do 2030 r., co oznacza prawie dwukrotny wzrost w stosunku do
2019 r.
Do tego już w minionym roku odnotowano pewien
pozytywny trend: energia wiatrowa i słoneczna wygenerowały 22,3 proc.
energii elektrycznej w UE, po raz pierwszy wyprzedzając paliwa kopalne
(20 proc.) i energię węglową (16 proc.). Dodatkowo roczne powierzchniowe
promieniowanie słoneczne w 2022 r. było najwyższe od początku zapisów,
czyli od 1983 r. Wynosiło 4,9 proc. powyżej średniej z lat 1991-2020.
Zdaniem
autorów uwydatnia to, jak ważne są w obecnych czasach zmienne
meteorologiczne: powierzchniowe promieniowanie słoneczne dla
fotowoltaiki, prędkość wiatru dla energii wiatrowej oraz opady i spływ
wód dla energii wodnej.
Ze względu na kąt padania promieni
słonecznych i mniejsze zachmurzenie znacznie więcej powierzchniowego
promieniowania słonecznego dostępne jest na południu Europy. Potencjał
energii wiatrowej jest z kolei wyższy nad oceanem, zwłaszcza u wybrzeży
Irlandii i Portugalii oraz Morza Egejskiego.
Oczywiście
czynniki meteorologiczne, które napędzają potencjał energii odnawialnej,
charakteryzują się dużą zmiennością sezonową. Średnia miesięczna
prędkość wiatru może wahać się od -40 proc. do +80 proc. średniej, opady
o ok. 30 proc., a powierzchniowe promieniowanie słoneczne o 15 proc.
Jednak, co istotne, promieniowanie słoneczne i wiatr mogą się w ciągu
roku wzajemnie uzupełniać: to pierwsze da się efektywnie wykorzystywać w
czasie letnim, podczas gdy intensywność wiatru jest zwykle wyższa zimą.
Także
energetyka nuklearna, choć z pozoru niezależna, odczuwa skutki
postępujących zmian klimatycznych. W ciągu ostatnich trzech dekad na
całym świecie odnotowano zwiększoną częstotliwość przerw w pracy
elektrowni jądrowych, z których część była spowodowana niekorzystnymi
warunkami pogodowymi. W ciągu minionego roku zgłoszone straty
produkcyjne związane z tego typu sytuacjami stanowiły ok. 0,33 proc.
globalnej produkcji energii jądrowej. Głównie odpowiadały za to niskie
przepływy rzek oraz rosnące temperatury i ekstremalne upały.
„Wziąwszy
pod uwagę pogarszające się długoterminowe prognozy klimatyczne,
południowa Europa może odnotować jedne z największych na świecie
procentowych wzrostów ekstremalnych temperatur powyżej 40 st. C i
trwających wiele dni z rzędu susz. Wynik ten, szczególnie w przypadku
potencjalnych lokalizacji elektrowni jądrowych, podkreśla konieczność
ustanowienia przepisów związanych z rygorystycznymi przeglądami
bezpieczeństwa, jeśli podjęta zostanie decyzja o kontynuowaniu
eksploatacji elektrowni” - piszą autorzy raportu.
W związku z
wymienionymi w raporcie problemami coraz większego znaczenia nabierają
serwisy klimatyczne, których zadaniem jest gromadzenie danych,
monitorowanie, analizy, prognozy i przewidywania zmiennych
klimatycznych, a co za tym idzie - dostarczanie i wykorzystywanie
informacji klimatycznych w procesie decyzyjnym. Odgrywają więc one
kluczową rolę we wspieraniu globalnej transformacji energetycznej,
której celem jest osiągnięcie zerowego zużycia energii netto.
Serwisy
klimatyczne, jak podkreślają specjaliści z WMO, są ważne także przy
wyborze lokalizacji, ocenie zasobów i finansowaniu; operacjach,
konserwacji i zarządzaniu systemami energetycznymi; integracji energii
elektrycznej z siecią oraz ocenie wpływu systemów energetycznych.
Są
one również potrzebne do zapewnienia odporności systemów energetycznych
na wstrząsy związane z klimatem oraz do informowania o środkach
mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej.
Na
zakończenie WMO przypomniała o wynikach ankiety przeprowadzonej wśród
krajowych służb meteorologicznych i hydrologicznych (NMHS). Wykazały
one, że 83 proc. europejskich członków takich organizacji zgłosiło
świadczenie usług klimatycznych dla energetyki, jednak mniej niż połowa z
nich zapewnia prognozy klimatyczne dla sektora energetycznego. Istnieje
zatem niewykorzystany potencjał NMHS do wspierania transformacji
energetycznej.
Katarzyna Czechowicz
kap/ bar/
fot. Depositphotos
Energetyka, OZE
Gospodarka odpadami, Recykling
Ekologia, Ochrona środowiska
E-transport, E-logistyka, E-mobilność
EkoDom, EkoBudownictwo
EkoRolnictwo, BioŻywność
Prawo, Administracja, Konsulting
ORLEN na kongresie IMPACT: przeznaczamy około pół miliarda złotych na inwestycje w startupy
W połowie br. otwarcie instalacji do produkcji paliwa z odpadów w Zawierciu
MKiŚ: po 13 czerwca dotacje tylko na pompy ciepła z certyfikatem lub europejskim znakiem jakości
MKiŚ: do 14 czerwca br. przedłużono prace dot. ceny maksymalnej za energię elektryczną z offshore
Grupa Orlen przeznaczy 85 mld zł na zielone inwestycje w energetyce do 2030 r.
Polish Offshore Wind Podcast - Zbroja Adwokaci - Michał Kaczerowski
Ropa brent | 83,76 $ | baryłka | 1,33% | 11:11 |
Cyna | 23110,00 $ | tona | 0,64% | 29 lis |
Cynk | 2507,00 $ | tona | -0,87% | 29 lis |
Aluminium | 2177,00 $ | tona | 0,60% | 29 lis |
Pallad | 1021,53 $ | uncja | -1,54% | 11:10 |
Platyna | 936,30 $ | uncja | -0,31% | 11:11 |
Srebro | 25,06 $ | uncja | 0,08% | 11:11 |
Złoto | 2038,40 $ | uncja | -0,33% | 11:11 |