Ministerstwo Klimatu i Środowiska wystosowało komunikat, w którym podsumowuje działania resortu w ciągu ostatnich dwóch lat, pod przewodnictwem minister Anny Moskwy. Publikujemy komunikat w całości.

Bezpieczeństwo energetyczne

Derusyfikacja polskiej energetyki. Konsekwentna realizacja strategii dywersyfikacji źródeł i odchodzenia od rosyjskich węglowodorów – rosyjskiego węgla, ropy i gazu – w celu wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Wojna w Ukrainie i posługiwanie się przez Rosję dostawami surowców jako elementem szantażu tylko potwierdziła działania polskiego rządu na rzecz uniezależnienia Polski od wschodniego źródła dostaw.

Obrona Turowa ­– symbolu suwerenności energetycznej Polski i odwagi polskiego rządu. Zawarcie porozumienia z Republiką Czeską podpisanego 3 lutego 2022 r.

Wypowiedzenie porozumienia z Rosją ws. Jamału, dotyczącego budowy systemów gazociągów do tranzytu gazu przez terytorium RP i nieopłacalnych dla strony polskiej dostaw rosyjskiego gazu. Dzięki tym działaniom Rosjanie nie mają już wpływu na polski odcinek Jamału, którego operatorem jest Gaz-System.

Ukończenie kluczowego dla bezpieczeństwa energetycznego Polski projektu inwestycyjnego Baltic Pipe. Gazociąg otworzony we wrześniu 2022 r. posłużył dywersyfikacji źródeł dostaw gazu do Polski i Danii oraz innych państw regionu Morza Bałtyckiego i Europy Środkowo-Wschodniej. Zapewnił też Polsce bezpośredni dostęp do złóż gazu zlokalizowanych na Szelfie Norweskim. Ukończenie nowych, dwukierunkowych połączeń gazowych z Danią, Litwą i Słowacją. To sprawia, że Polska może zarówno otrzymywać, jak i przesyłać gaz ziemny za granicę. Zaplanowanie nowe połączenia z Czechami.

Zakończenie pierwszej fazy rozbudowy terminala LNG w Świnoujściu. Gazoportu o strategicznym znaczeniu dla polskiej gospodarki i bezpieczeństwa energetycznego Polaków. Drugi etap zakończy się na przełomie 2023/2024 r.

Przyjęcie „Założeń do aktualizacji Polityki energetycznej Polski do 2040 r.” uwzględniających konsekwentną dywersyfikację technologiczną, dywersyfikację kierunków dostaw paliw importowanych oraz poprawę efektywności energetycznej w celu wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa.

Przyjęcie przez rząd historycznego dokumentu kreślącego przejrzystą wizję Polityki Surowcowej Państwa do 2050 r. Strategię budowy sprawnego i efektywnego systemu zarządzania i gospodarowania wszystkimi rodzajami kopalin i surowców mineralnych posiadanymi przez Polskę.

Uruchomienie w 2022 r. Rządowej Tarczy – Energetycznej i Solidarnościowej, co pozwoliło ochronić polskie rodziny przed skutkami kryzysu energetycznego wywołanego agresją Rosji na Ukrainę poprzez m.in. zamrożenie ceny gazu i energii elektrycznej dla gospodarstw domowych oraz podmiotów wrażliwych. Rządowe wsparcie dla Polaków wyniosło 100 mld zł.

Ochrona małych i średnich przedsiębiorców, jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów realizujących ważne zadania z zakresu użyteczności publicznej, takich jak przedszkola, szkoły czy szpitale.

Obok zamrożenia cen gazu oraz opłat dystrybucji paliw gazowych, które dotyczy wszystkich gospodarstw domowych bez względu na uzyskiwane dochody, dla najbardziej wrażliwych odbiorców, którzy wykorzystują gaz do ogrzewania domów, zagwarantowanie dodatkowego wsparcia w postaci refundacji poniesionych kosztów podatku VAT, związanego z dostawą paliw gazowych.

Programy wsparcia dla obywateli

Zmiany w programie Czyste Powietrze, które przyśpieszyły wdrażanie programu w całej Polsce. Podniesienie poziomu dofinansowania oraz wprowadzenie prefinansowania inwestycji dla najbiedniejszych. Dzięki temu liczba wniosków w 2023 jest o 14 proc.* większa niż w roku poprzednim. Do tej pory z programu skorzystało 728 tysiące polskich rodzin, realizujących eko-inwestycje za ponad 20 mld zł.

* przyrost dotyczy porównania całego roku 2022 do okresu styczeń-październik 2023 r.

- W analogicznym porównaniu okresu styczeń - październik 2022 do okresu styczeń –październik 2023 przyrost wyniósł 33 proc.

W odpowiedzi na rosnące zapotrzebowanie społeczne uzupełnienie oferty programu „Czyste Powietrze” o program „Ciepłe Mieszkanie”, który jest skierowany do właścicieli domów wielorodzinnych i mieszkańców lokali komunalnych.

Uruchomienie programu odbetonowania aglomeracji do 50 tys. mieszkańców z budżetem 140 mln zł. W ramach programu miasta będą mogły otrzymać nawet 2 mln zł na tworzenie m.in. nawierzchni wodoprzepuszczalnych, parków i ogrodów oraz na budowę zbiorników retencyjnych.

Wprowadzenie przepisów i programów dotacyjnych wspierających rozwój magazynów energii w Polsce. W programie Mój Prąd na zakup magazynów energii zdecydowało się 9 898 osób łącznie w dwóch naborach MP4 i MP5.

Uruchomienie czwartej i piątej edycji programu „Mój Prąd”. W ramach programu beneficjenci mogą otrzymać bezzwrotną dotację nawet w wysokości do 58 tys. zł z uwagi na rozszerzenie zakresu rzeczowego programu o kolejne elementy, tj. pompy ciepła, magazyny energii i kolektory słoneczne. Dotąd w ramach 5 edycji (od 2019 r.) na dofinansowanie przeznaczono 3 mld złotych na ponad 577 tys. wniosków.

Wprowadzenie przepisów i programów dotacyjnych wspierających rozwój magazynów energii w Polsce.

Wciąż też trwa nabór do kolejnej edycji programu „Moja Woda” ­– inicjatywy mającej na celu łagodzenie skutków suszy w Polsce. Z uwagi na duże rosnące zainteresowanie programem w sierpniu 2023 r. zwiększono jego budżet o kolejne 100 mln zł, co sprawia, że łącznie w 2023 r. na program przeznaczono rekordowe 230 mln zł.

Rozwój infrastruktury ładowania samochodów elektrycznych i stacji tankowania wodoru i przeznaczenie 1,87 mld złotych na inwestycje w tym zakresie.

Uruchomienie programu Energia dla wsi na rozwój odnawialnych źródeł energii i biogazowni na terenach wiejskich. Dotychczas złożono w naborze 165 wniosków na budowę 81 biogazowni, 2 mikroelektrowni wodnych, 2 na budowę PV.

Rekordowe wsparcie dla ochotniczych straży pożarnych na zakup sprzętu i niezbędnego wyposażenia. W roku 2022 dofinansowanie do zakupu 533 wozów ratowniczo – gaśniczych, a w roku 2023 aż 665 nowych wozów. Dodatkowo zakup 2 śmigłowców Black Hawk dla Państwowej Straży Pożarnej.

Wodór

Opracowanie i przyjęcie przez rząd Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do roku 2040 (PSW). Strategia podkreśla cele dotyczące wdrożenia technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie, wykorzystania wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie, wsparcia dekarbonizacji przemysłu, produkcji wodoru w nowych instalacjach, sprawnego i bezpiecznego przesyłu, dystrybucji i magazynowania wodoru oraz stworzenia stabilnego otoczenia regulacyjnego.

Powołanie ośmiu dolin wodorowych w całej Polsce. Tym samym cel powołania pięciu dolin wodorowych do 2030 r. zapisany w Polskiej Strategii Wodorowej do 2030 r. z perspektywą do roku 2040 został zrealizowany. 14 października 2021 r. 138 przedstawicieli podmiotów z sektorów administracji rządowej, przedsiębiorców, nauki oraz jednostek otoczenia biznesu podpisało Porozumienie sektorowe na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce. Polska jako pierwsze państwo w Unii Europejskiej zawarła tego typu porozumienie.

Rozwój OZE

Podpisanie porozumień o współpracy na rzecz rozwoju sektora fotowoltaiki, bigazu i biometanu. Konsekwentne wspieranie rozwoju OZE w Polsce. W samym 2022 r. odnotowaliśmy bezprecedensowy wzrost mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych o ok. 5,7 GW. W ciągu 7 miesięcy 2023 r. wzrost OZE przekroczył 3 GW.

W ostatnich dwóch latach podniesiono do historycznych poziomów cenę referencyjną dla biogazu, biogazu rolniczego, składowiskowego, ściekowego: w 2022 r. nawet o ok. 25 proc., którą rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska w 2023 r. zwiększono o kolejne 11,9 proc..

Po raz pierwszy w historii stworzono regulacje dla rynku biometanu (nowelizacja uOZE z 17 sierpnia 2023 r.) i ustanowiono system wsparcia dla biometanu - zostało opublikowane rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie ceny referencyjnej biometanu, która umożliwi rozruch rodzącego się rynku biometanu w Polsce i pomoże zmniejszać obciążenia operacyjne rodzącego się rynku.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z resortem rozwoju i technologii wypracowało rewolucyjną reformę systemu planowania przestrzennego wprowadzoną poprzez zmianę ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uchwaloną 7 lipca 2023 r. W ramach tego procesu uproszczono m.in. procedury dotyczące lokalizacji nowych inwestycji w odnawialne źródła energii.

Wprowadzenie regulacji upraszczających przygotowanie i realizację inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowania, które przewidują szereg ułatwień w procesie inwestycyjnym tych instalacji (w zakresie przyłączeń, decyzji o pozwoleniu na budowę) oraz zasad wytwarzania biometanu z biogazu rolniczego oraz wprowadzające zmiany w zakresie funkcjonowania spółdzielni energetycznych.

Uruchomienie programu wsparcia dla biogazu realizowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej:

- "Energia dla wsi". Całkowity budżet programu to aż 1 mld złotych. O dofinansowanie w ramach programu mogą ubiegać się od stycznia 2023 r. zarówno rolnicy, jak i spółdzielnie energetyczne – te dopiero powstające oraz te już istniejące, a także ich członkowie. Przewidziane wsparcie dotyczy takich inwestycji jak: biogazownie, elektrownie wodne, instalacje fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe oraz zintegrowane z tymi źródłami magazyny energii.

- "Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny”. Całkowity budżet programu to aż 1,5 mld zł. Celem programu jest promowanie wytwarzania energii w warunkach wysokosprawnej kogeneracji przy wykorzystaniu biogazu komunalnego.

Inwestowanie w edukację społeczeństwa w zakresie korzyści wynikających z wykorzystania paliwa biogazowego. NFOŚiGW dofinansował kwotą ponad 1,9 mln zł kampanię ,, Wartość biogazu w energetyce”. Projekt jest realizowany przez Instytut Ochrony Środowiska oraz WFOŚiGW w Białymstoku i Lublinie.

W zakresie zadań Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa:

- rozszerzenie zasad i warunków wykonywania działalności gospodarczej w zakresie biogazu rolniczego o możliwość wytwarzania biometanu z biogazu rolniczego,

- rozszerzenie zakresu podmiotowy rejestru wytwórców biogazu rolniczego o wytwórców biometanu z biogazu rolniczego,

- doprecyzowanie definicji i przedmiotu działalności spółdzielni energetycznych,

- doprecyzowanie warunków współpracy spółdzielni energetycznej ze sprzedawcą energii,

- wprowadzenie ułatwień w zakresie zasad rozliczeń oraz sprawozdawczości spółdzielni energetycznych.

Wprowadzenie regulacji umożliwiających rozwój lądowej energetyki wiatrowej. Nowe przepisy zapewnią też właściwy poziom kontroli nad procesem przez władze gminne i społeczność lokalną, a także odpowiedni poziom bezpieczeństwa eksploatacji elektrowni wiatrowych przy pełnej informacji o planowanej inwestycji dla mieszkańców gmin, w których będą lokalizowane.

Polityka energetyczna Polski do 2040 r. rządu przewidziała, że moc zainstalowana w morskiej energetyce wiatrowej osiągnie w 2030 r. wartość ok 5,9 GW, natomiast w roku 2040 r. – osiągnie wartość do ok 11 GW. W perspektywie do 2030 r. morskie farmy wiatrowe będą odpowiadać za 13 proc. generowanej w Polsce energii elektrycznej, a w 2040 r. za 19 proc. Pierwsze morskie farmy wiatrowe, w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej na Bałtyku, zaczną produkować energię w 2026 r.

Projekty morskich farm wiatrowych będą rozwijane w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej Morza Bałtyckiego na obszarze wyznaczonym w planie zagospodarowania obszarów morskich w rejonie Ławicy Słupskiej, Ławicy Środkowej i Ławicy Odrzanej. Ponad 60 proc. inwestycji w sektor morskiej energetyki wiatrowej (tylko w I fazie rozwoju) w perspektywie 2030 r. zrealizują Spółki Skarbu Państwa - przede wszystkim Grupa PGE i Grupa PKN ORLEN.

Na przełomie 2024 i 2025 r. w porcie Świnoujście rozpocznie pracę pierwszy w Polsce i jeden z najnowocześniejszych w Europie terminali instalacyjnych dla morskich farm wiatrowych. Umowę na dzierżawę portowych terenów podpisano jesienią 2022 r. Zgodnie z harmonogramem budowa terminalu ruszy jeszcze w 2023 r. Zdolność operacyjną terminal osiągnie na przełomie 2024 i 2025 r.

Ustawą z 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw zwiększono liczbę i wolumen mocy w aukcjach dla morskich farm wiatrowych. Z zakładanych wcześniej 5 GW (po 2,5 GW w 2025 roku i 2027 roku) planujemy aukcje aż na 12 GW:

- 4 GW w 2025 roku,

- 4 GW w 2027 roku,

- 2 GW w 2029 roku,

- 2 GW w 2031 roku.

PROJEKTY MORSKICH FARM WIATROWYCH POSIADAJĄCE PSZW (pozwolenie lokalizacyjne):I faza systemu wsparcia:

- MFW Bałtyk II sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 720 MW;

- MFW Bałtyk III sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 720 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica-2 sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 1498 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica-3 sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 1045,5 MW;

- Baltic Power sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 1197 MW (moc zainstalowana 1200 MW);

- Baltic Trade and Invest sp. z o.o. (RWE) – wsparcie przyznane dla mocy 350 MW;

- BC-Wind Polska sp. z o.o. – wsparcie przyznane dla mocy 369,5 MW (moc zainstalowana 500 MW).

II faza systemu wsparcia:

- Elektrownia Wiatrowa Baltica-1 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 896 MW;

- MFW Bałtyk I S.A. – o mocy zainstalowanej 1560 MW;

- PGE Baltica 4 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 990 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica 9 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 975 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica 2 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 210 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica 1 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 1 185 MW;

- Elektrownia Wiatrowa Baltica 5 sp. z o.o. – o mocy zainstalowanej 555 MW.

- Energa MFW 1 sp. z o.o. - Obszar 14.E.1 – o mocy zainstalowanej 812 MW;

- Energa MFW 2 sp. z o.o. - Obszar 14.E.2 – o mocy zainstalowanej 896 MW;

- Orlen Neptun III sp. z o.o. - Obszar 14.E.3 – o mocy zainstalowanej 1204 MW;

- Orlen Neptun IV sp. z o.o. - Obszar 14.E.4 – o mocy zainstalowanej 1204 MW (zaskarżone);

- Orlen Neptun VIII sp. z o.o. - Obszar 46.E.1 – o mocy zainstalowanej 966 MW (zaskarżone).

Dofinansowanie 30 inwestycji na wykonanie przez samorządy otworu poszukiwawczo - rozpoznawczego wód termalnych w całej Polsce. Jednocześnie przygotowanie Mapy drogowej rozwoju geotermii w Polsce.

Ustanowienie ram prawnych umożliwiających współdzielenie przyłącza energetycznego przez więcej niż jedną instalację OZE, czyli tzw. cable pooling.

Regulacje cable pooling pozwolą na daleko idącą optymalizację niezbędnych inwestycji z wykorzystaniem istniejących mocy przyłączeniowych. Potencjał nowych mocy w cable pooling oceniany jest na 5-9 GW.

Podmioty, które zawrą określone ustawą porozumienie będą mogły współdzielić moc przyłączeniową w jednym miejscu przyłączenia do sieci i samodzielnie zawierać kontrakty na sprzedaż wyprodukowanej energii na rynku hurtowym. Dla wszystkich instalacji odnawialnego źródła energii w jednym miejscu przyłączenia wydane zostaną jedne warunki przyłączenia, zawarta zostanie jedna umowa o przyłączenie do sieci oraz jedna umowa przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. Operator sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej określi sposób zabezpieczenia zdolności technicznych do nieprzekraczania mocy przyłączeniowej. Dołączenie kolejnej instalacji OZE do instalacji już istniejącej nie spowoduje utraty prawa do pomocy publicznej dla instalacji istniejącej.

W Polsce zrealizowano już pierwsze projekty w oparciu o cable-pooling. We wrześniu br. spółka EDP Renewables poinformowała o podłączeniu do sieci istniejącej farmy wiatrowej Pawłowo o mocy 80 MW oraz nowo wybudowanej farmy PV w Konarach (woj. wielkopolskie) przy wykorzystaniu jednego przyłącza.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska 28 lipca 2023 r. o przeprocedowało zmiany w Ustawie Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw, w ramach których wypracowano nowe rozwiązania ustawowe dla funkcjonowania linii bezpośredniej. To rozwiązanie skierowane głównie do odbiorców, przede wszystkim do sektora energochłonnego, który chce korzystać z OZE.

Obecne Prawo energetyczne zawiera jedne z najbardziej liberalnych w Unii Europejskiej przepisy dotyczące linii bezpośredniej. Obecny kształt przepisów stanowi kompromis pomiędzy oczekiwaniami przemysłu, w szczególności przemysłu energochłonnego, a koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do wszystkich odbiorców.

Przepisy dot. linii bezpośredniej są uzupełnieniem zmian legislacyjnych, służących dalszemu rozwojowi OZE w polskim miksie energetycznym. Zmiany te wprowadzono z zachowaniem prymatu bezpiecznego funkcjonowania systemu elektroenergetycznego.

Energetyka jądrowa

Stworzenie solidnych fundamentów pod budowę w Polsce pierwszej elektrowni jądrowej.

- 22 września 2023 r. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska wydała decyzję środowiskową dla elektrowni jądrowej na Pomorzu. Decyzja została przygotowana i poprzedzona m.in. analizą ponad 19 tys. stron dokumentacji oraz uzgodnieniami transgranicznymi z 14 państwami.

- Wydanie przez GDOŚ decyzji środowiskowej poprzedzone było złożeniem przez spółkę PEJ pod koniec marca 2022 r. raportu o oddziaływaniu na środowisko (Raport OOŚ). ,To pierwsze tego typu kompleksowe opracowanie w Polsce sporządzone dla elektrowni jądrowej.

- Projekt decyzji był opiniowany przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Gdyni, Pomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie, Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki oraz Ministra Klimatu i Środowiska.

- 27 września 2023 r. spółka Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) i konsorcjum Westinghouse – Bechtel podpisały umowę na zaprojektowanie (ang. Engineering Services Contract) pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce.

- W związku z decyzją polskiego rządu o budowie pierwszej polskiej elektrowni jądrowej w oparciu amerykańską technologię reaktorów AP1000, a także w kontekście strategicznego partnerstwa w obszarze energii pomiędzy Polską i Stanami Zjednoczonymi – zostanie utworzone w Polsce Regionalne Centrum Szkoleniowego Czystych Technologii Energetycznych, które będzie wspierać rozwój kadr i kompetencji w oparciu o amerykańsko-polską współpracę w zakresie rozwoju i wdrażania zaawansowanych technologii jądrowych.

- 11 lipca 2023 r. minister klimatu i środowiska, na wniosek Spółki Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ), wydał decyzję zasadniczą, która formalnie potwierdziła, że inwestycja w pierwszą elektrownię jądrową w Polsce jest zgodna z interesem publicznym i realizowaną przez państwo energetyczną.

- W lipcu 2023 r. minister klimatu i środowiska wydał także decyzję zasadniczą w sprawie budowy małej elektrowni jądrowej przez KGHM.

Gospodarka odpadami

Uszczelnienie systemu gospodarki odpadami. Przyjęcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej. Podwyższenie kar m.in. za nielegalne składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, a także kar za przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę odpadów niebezpiecznych – bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom.

Zgodnie z tymi zmianami, w przypadku skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku, sąd obligatoryjnie orzeka nawiązkę w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Gdy przestępstwo zostanie popełnione nieumyślnie, nawiązka w ww. wysokości jest orzekana fakultatywnie. Przed 1 września 2022 r. nie była określona dolna i górna wysokość nawiązki i jednocześnie w każdym przypadku miała charakter fakultatywny.

Objęcie od 22 lutego 2022 r. Systemem Elektronicznej Notyfikacji Transportów (SENT) przywozu do Polski oraz przewozu przez terytorium Polski odpadów.

Dodanie nowej funkcjonalności w rządowej aplikacji mObywatel do zgłaszania nieprawidłowości."

kom/ mick/