Biogaz i biometan – charakterystyka sektora
Europejski Zielony Ład ma na celu przekształcenie UE w bardziej sprawiedliwe społeczeństwo, prosperujące dzięki zdekarbonizowanej i konkurencyjnej gospodarce. Jednym z elementów osiągnięcia tego celu jest rozwój branży biogazowej i biometanowej.
Biogaz jest mieszaniną metanu, CO2 i niewielkich ilości innych gazów, powstającą w wyniku beztlenowej fermentacji materii organicznej w środowisku pozbawionym tlenu. Dokładny skład biogazu zależy od rodzaju substratu i ścieżki produkcji materiału. Zgodnie z danymi Międzynarodowej Agencji Energii zawartość metanu w biogazie wynosi zazwyczaj od 45% do 75% objętości, a większość pozostałej części stanowi CO2. Biogaz może być wykorzystywany bezpośrednio do produkcji energii elektrycznej, jak i ciepła. Biometan natomiast jest prawie czystym źródłem metanu produkowanym albo poprzez "uszlachetnianie" biogazu (proces, który usuwa wszelkie CO2 i inne zanieczyszczenia obecne w biogazie), albo poprzez zgazowanie biomasy w formie stałej, a następnie jej metanizację. Według szacunków Europejskiego Stowarzyszenia Biogazu (EBA) biogaz i biometan zaspokajają obecnie ok. 4,6% popytu na gaz w UE (wynoszącego 421 mld m3 w 2021 r.), głównie w energetyce i ciepłownictwie. W 2020 roku na terenie UE działało około 20 000 biogazowni, w tym jedynie 1000 biometanowni. Najwięcej biogazu i biometanu w UE wytwarza się na terenie Niemiec. Biometan produkowany w UE jest dziś o 30% tańszy od gazu ziemnego (EBA, luty 2022) – można go produkować już od 55 euro za MWh.
Biogaz i biometan a polityka energetyczno-klimatyczna UE
W Strategii Metanowej UE rozwój biogazu jest postrzegany jako ważny dla zmniejszenia emisji metanu z rolnictwa i sektora energetycznego. Wraz ze strategią "From Farm to Fork" zachęca ona do rozwoju społeczności energetycznych wykorzystujących biogaz, pozyskiwany z odpadów rolniczych na terenach wiejskich.Nie podlegające recyklingowi odpady ludzkie i rolnicze (np. obornik) mogą być wykorzystywane w komorach fermentacji beztlenowej do produkcji biogazu, dzięki czemu surowce te mogą skutecznie przyczynić się do redukcji emisji metanu. Jednocześnie produkcja biogazu może generować dodatkowe źródła dochodów dla rolników i stwarzać możliwości rozwoju i inwestycji na obszarach wiejskich.
Unijny system energetyczny ma być w rekordowym tempie przekształcany w odpowiedzi na zakłócenia wywołane na światowym rynku energii przez rosyjską inwazję na Ukrainę. REPowerEU wprowadza plan z ukierunkowanymi środkami promującymi zrównoważoną produkcję i wykorzystanie biogazu i biometanu na poziomie unijnym i państw członkowskich UE. Ponadto UE podwoiła cel produkcji biometanu w regionie do 35 miliardów metrów sześciennych do 2030 roku. Zgodnie z szacunkami EBA, osiągnięcie tego celu będzie wymagało wybudowania 1000 dużych instalacji w ciągu niespełna ośmiu lat i zainwestowania prawie 40 mld euro w infrastrukturę biogazową. Jest to trudne, ale możliwe do osiągnięcia przy odpowiednim wsparciu regulacyjno-finansowym. Biometan wraz z zielonym wodorem, jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej w dążeniu do zdekarbonizowanego rynku gazu. Biometan może być bezpośrednio wtłaczany do sieci gazowej bez konieczności dużych inwestycji infrastrukturalnych. Jest on również dobrym uzupełnieniem energii wiatrowej i słonecznej, ponieważ może być łatwo przechowywany i produkowany w stałym tempie.
Biogaz i biometan – polityka wsparcia
Wdrożenie Europejskiego Zielonego Ładu oraz REPowerEU w zakresie rozwoju biogazu i biometanu będzie wymagało inteligentnego połączenia inwestycji i środowiska regulacyjnego. Obecnie wzrost produkcji biometanu i biogazu w UE jest hamowany przez różnice na poziomie ustawodawstwa krajowego krajów członkowskich, wynikających z charakterystyki krajowych producentów i konsumentów, różnych rodzajów substratów. W najbliższych latach sektor będzie potrzebował wytycznych, w tym odpowiedniego wsparcia legislacyjnego i finansowego. Unia Europejska podejmuje bardziej konkretne kroki regulacyjne, które zapewnią nową erę dla biogazu. W grudniu 2021 r. Komisja Europejska przedstawiła propozycję unijnych ram dekarbonizacji rynków gazu, w której określono zasady ułatwiające integrację biometanu z sieciami gazowymi w całej Unii.
Skuteczność instrumentów ekonomiczno-prawnych zależy w większym stopniu od ich znaczenia dla docelowych podmiotów, długości ich trwania. Zwiększoną produkcję biogazu i biometan można osiągnąć albo poprzez wsparcie produkcji, albo poprzez zachęcanie do korzystania z nich. Wartym rozważenia pomysłem jest wspieranie powstawania biogazowni i biometanowni, wykorzystujących odpady na obszarach wiejskich poprzez programy dotacji pokrywające pewien procent kosztów inwestycji. Ponadto należy uelastycznić system uzyskiwania pozwoleń na budowę biogazownii i biometanowni na terenie UE, gdyż jak dotąd proces uzyskiwania stosownych pozwoleń administracyjnych jest czasochłonny na terenach wszystkich państw członkowskich. Państwa członkowskie UE powinny państwa opracować i wdrożyć krajową strategię produkcji biometanu zgodnie z ogólnymi celami UE.
Długoterminowa polityka wsparcia może być dobrym sposobem na stworzenie korzystnych warunków dla sektora biogazu, zapewniając stabilne i przewidywalne ramy zarówno dla producentów, jak i odbiorców. Istnieje jednak ryzyko wystąpienia efektu "lock-in", jeśli polityka jest ukierunkowana na konkretne rozwiązania techniczne, surowce lub obszary wykorzystania. Ponadto wyzwaniem może być opracowanie polityki i ustalenie poziomów dotacji dla biogazowni i biometanowni, które są zarówno skuteczne, jak i opłacalne ekonomicznie w perspektywie długoterminowej, ze względu na czynniki zewnętrzne wpływające na skuteczność polityki.
Konkluzje
Biometan i biogaz może szybko wnieść znaczący wkład w unijne bezpieczeństwo energetyczne i redukcję emisji, gdyż wspierają one dekarbonizację sektora energetycznego i rolniczego. Jednakże produkcja i wykorzystanie biogazu oraz biometanu są często związane z ryzykiem dla innych aspektów zrównoważonego rozwoju, takich jak zwiększenie konkurencji z innymi sposobami użytkowania gruntów lub wpływ na lokalne ekosystemy, a także hałas i zapach. UE powinna prowadzić monitoring wpływu rozwoju tej branży na środowisko naturalne, analizując jej oddziaływanie na środowisko i ochronę przyrody w regionach. Ponadto należy zrewidować cel dotyczący biometanu w planie "REPowerEU", aby uniknąć potencjalnych zagrożeń dla sektora żywnościowego. Można to zrobić albo poprzez ograniczenie udziału biometanu pochodzącego z upraw rolnych, mogących być przeznaczonych na produkty spożywcze. Podejście to powinno obejmować wytyczne i odpowiednie definicje dotyczące stosowania upraw rolnych. Zapewnienie rolnikom i rynkowi energii pewności co do zrównoważonego podejścia do wykorzystania upraw do produkcji biometanu i biogazu umożliwi szybszy i bardziej zharmonizowany rozwój sektora.
Bartłomiej Kupiec
Prawnik i analityk polityki klimatycznej. Redaktor naczelny portalu Energystreamer.
Zdobywał doświadczenie w wiodących polskich i międzynarodowych
kancelariach prawnych, think-tankach oraz niemieckiej firmie
konsultingowej. Ponadto zajmował stanowisko starszego specjalisty w
Ministerstwie Rozwoju i Technologii, gdzie opracowywał i analizował
regulacje dla sektora odnawialnych źródeł energii oraz społeczności
energetycznych w celu wdrożenia unijnych dyrektyw do krajowego porządku
prawnego.
Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w
Jagiellońskim w Krakowie. Absolwent Szkoły Prawa Amerykańskiego
organizowanej przez The Catholic University of America, Columbus Law
School w Waszyngtonie we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim.
Absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego, organizowanej przez Rheinische
Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn we współpracy z Uniwersytetem
Warszawskim.
Energetyka, OZE
Gospodarka odpadami, Recykling
Ekologia, Ochrona środowiska
E-transport, E-logistyka, E-mobilność
EkoDom, EkoBudownictwo
EkoRolnictwo, BioŻywność
Prawo, Administracja, Konsulting
Wyspy, które niekoniecznie otacza woda
Simply Blue Group częścią konsorcjum budującego pierwszą na świecie farmę wodorostów na morskiej farmie wiatrowej
MKiŚ: trwają badania hałd górniczych i hutniczych w celu odzysku surowców krytycznych
URE: na koniec 2023 roku 1,4 mln mikroinstalacji OZE o mocy 11,3 GW
Od kwietnia zmiany w "Czystym Powietrzu" m.in. dotyczące pomp ciepła
Efektywność energetyczna. Już nie moda, jeszcze nie codzienność
Ropa brent | 83,76 $ | baryłka | 1,33% | 11:11 |
Cyna | 23110,00 $ | tona | 0,64% | 29 lis |
Cynk | 2507,00 $ | tona | -0,87% | 29 lis |
Aluminium | 2177,00 $ | tona | 0,60% | 29 lis |
Pallad | 1021,53 $ | uncja | -1,54% | 11:10 |
Platyna | 936,30 $ | uncja | -0,31% | 11:11 |
Srebro | 25,06 $ | uncja | 0,08% | 11:11 |
Złoto | 2038,40 $ | uncja | -0,33% | 11:11 |