Dzieci stają się wyjątkowo podatne na szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powietrza z trzech powodów. Po pierwsze ich organizmy wdychają więcej powietrza na kg masy ciała niż ma to miejsce u dorosłych. Dodatkowo spędzają one więcej czasu na dworze, są bardziej aktywne i szybciej oddychają. I wreszcie mają nie w pełni rozwinięty układ odpornościowy.

Badania naukowców z Wielkiej Brytanii z ośrodka nauki i innowacji w Harwell również wskazują, że w obszarach miejskich zła jakość powietrza w pobliżu szkół w znacznym stopniu spowodowana jest emisjami z transportu[2]. Uczniowie szkół położonych w obszarach o wysokich stężeniach zanieczyszczeń transportowych częściej zapadają na choroby zapalne dróg oddechowych, rośnie też u nich ryzyko wystąpienia objawów astmy. 

Najnowsze badania (2023r.) zanieczyszczeń oraz natężenia ruchu drogowego wokół szkół w woj. mazowieckim przeprowadzone w ramach projektu Ulica Szkolna potwierdzają, że w tygodniu roboczym średnie stężenia NO2 są znacząco wyższe niż podczas weekendu, a najwyższy wzrost stężeń widać w godzinach szczytów komunikacyjnych (rano i popołudniu/wieczorem) przed samymi szkołami. - To szczególnie niepokojące ponieważ troska rodziców o komfort dzieci w drodze do szkoły wywołuje wręcz przeciwny efekt - miejscowy wzrost stężenia zanieczyszczeń z aut nagromadzonych przed samym wejściem do budynku powoduje natychmiastowe negatywne efekty dla wszystkich dzieci w danej lokalizacji - przy wyższych stężeniach NO2 od razu pogarsza się koncentracja, zdolność przewidywania i zapamiętywania - podkreśla Barbara Król, koordynatorka projektu z Partnerstwa dla Bezpieczeństwa Drogowego. - Stężenia NO2 utrzymują się w niewielkiej odległości od źródła i już za budynkiem szkoły odnotowaliśmy kilkunastoprocentowe spadki. Dlatego tak istotne jest oddalenie od ruchliwych ulic, parkowanie z dala od szkoły i przejście z dzieckiem przez tereny zielone. 

Od kilku lat wśród badaczy zajmujących zagadnieniem jakości powietrza funkcjonuje koncepcja “piramidy skutków zanieczyszczeń powietrza”. Zgony i hospitalizacje spowodowane wpływem toksycznych substancji w powietrzu ujmowane w statystykach (np. w Warszawie emisjom transportowym NO2 przypisuje się 473 zgony rocznie, a w 10 największych miastach Polski to 1380 zgonów) stanowią tylko czubek piramidy - niewielką część dużego problemu. Tymczasem na każdy pojedynczy zgon z powodu smogu przypadają dziesiątki hospitalizacji, setki pacjentów z chorobami układu oddechowego i tysiące osób z problemami zdrowotnymi, a szeroką podstawę tej piramidy tworzą właśnie dzieci wystawione na wdychanie spalin w okresie, gdy w ich organizmach dopiero formuje się układ oddechowy.

Spaliny wrogiem młodego mózgu

Szkodliwy wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie dzieci nie kończy się na słabszej witalności i gorszej pracy wewnętrznych układów, ale dotyczy również sprawności mózgu.

Zespół naukowców z Meksyku[3] dowiódł, że dzieci mieszkające w rejonie silnych zanieczyszczeń powietrza mają obniżoną zdolność koncentracji, gorszą pamięć i słabsze umiejętności uczenia się. Z kolei międzynarodowy zespół hiszpańsko-holenderski[4] wykazał, że długoterminowa ekspozycja na zanieczyszczenia pochodzące z transportu powoduje zmiany w budowie mózgu i funkcjonowaniu różnych struktur mózgowych u dzieci.  

Badania prowadzone w Barcelonie[5] dowiodły wręcz, że dzieci uczęszczające do szkół położonych w obszarach o wysokich stężeniach zanieczyszczeń powietrza wykazują gorszy rozwój poznawczy i słabszą pamięć niż ich rówieśnicy ze szkół położonych w czystych obszarach. ​

Podobne wyniki uzyskali polscy naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego[6]. Zespół pracujący nad projektem Neurosmog wykazał, że w dni, kiedy odnotowano wysokie stężenie NO2, u dzieci następowało pogorszenie uwagi i zdolności poznawczych. Jak podkreślają badacze, może się ono przekładać na gorsze wyniki w nauce, a także problemy z wykonywaniem zwykłych, codziennych czynności. 

Rozwiązania są w zasięgu ręki 

Ochronę dzieci przed wpływem spalin i smogu można rozpocząć tam, gdzie najmłodsi spędzają dużo czasu, czyli poprzez dbanie o stan powietrza wokół szkół i przedszkoli. Warto, by placówki te, w porozumieniu z władzami lokalnymi, tworzyły zielone strefy buforowe wokół swoich budynków, znane jako ulice szkolne, gdzie ograniczony zostanie wjazd samochodów i parkowanie w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Warto też, by rodzice zadbali o to, by w miarę możliwości nie odprowadzać dzieci do szkół wzdłuż głównych dróg. A jeśli dowożą je do szkoły samochodem, aby sprawdzili, czy to auto nie jest już dość stare i czy korzyścią dla własnych dzieci oraz ich koleżanek i kolegów nie byłaby jego wymiana na mniej emisyjne. Parkując w okolicy szkoły trzeba bezwzględnie pamiętać o zakazie postoju z włączonym silnikiem! Warto też: rozważyć transport publiczny oraz wspierać rozwiązania, które przyspieszają proces wymiany aut na mniej emisyjne czyli m.in. strefy czystego transportu.

- Największe stężenia tlenków azotu odnotowujemy w czasie szczytów komunikacyjnych, czyli kiedy jedziemy do pracy czy odwozimy dzieci do szkoły. Jedną z najbardziej narażonych grup na skutki zanieczyszczeń transportowych są dzieci. Jeżeli mieszkamy w odległości spacerowej od szkoły odprowadzajmy dzieci na piechotę, a rzadziej podwóźmy je autem - wyświadczymy tym samym sporą przysługę zdrowotną ich koleżankom i kolegom, jak również wszystkim osobom mieszkającym w okolicy - zachęca Łukasz Adamkiewicz, prezes Europejskiego Centrum Czystego Powietrza.