Społeczności energetyczne na rynku gazu

25.06.2023 11:32 Źródło: Własne
Strona główna Prawo, finanse Społeczności energetyczne na rynku gazu

Partnerzy portalu

Społeczności energetyczne na rynku gazu - ZielonaGospodarka.pl
Fot. Twitter

Rosyjska agresja na Ukrainę unaoczniła politycznym decydentom, że uniezależnienie się od paliw kopalnych to nie tylko szansa na złagodzenie skutków katastrofy klimatycznej, ale również na zdobycie energetycznej niezależności.

Według danych Międzynarodowej Agencji Energii (ang. International Energy Agency) w 2021 roku Unia Europejska (dalej: UE) importowała gazociągiem z Rosji średnio 380 mln metrów sześciennych gazu dziennie, w skali jednego roku wynosi to około 140 mld metrów sześciennych. Zależność od rosyjskiego gazu pozwalała Kremlowi na wywieranie nacisku na państwa członkowskie UE. UE musi dokonać dekarbonizacji rynku gazu, aby zapewnić społeczeństwu zrównoważony rozwój oraz bezpieczeństwo energetyczne.

15 grudnia 2021 roku Komisja Europejska opublikowała pakiet propozycji regulacji mających na celu rozwój wykorzystania gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, w tym biometanu oraz wodoru, co zwiększy bezpieczeństwo energetyczne państw członkowskich UE. W projektowanej treści dyrektywy w sprawie wspólnych zasad dla rynków wewnętrznych w odniesieniu do gazów odnawialnych i naturalnych oraz wodoru (ang. directive on common rules for the internal markets in renewable and natural gases and in hydrogen, dalej: dyrektywa gazowa) zawarto propozycje regulacji mających na celu wzmocnione pozycji przeciętnych obywateli na runku gazu. Artykuły 3 i 4 projektowanej dyrektywy stanowią, że wszyscy odbiorcy powinni mieć swobodę zakupu gazu od wybranego przez siebie dostawcy oraz że powinni mieć dostęp do więcej niż jednego dostawcy gazu ziemnego lub wodoru w tym samym czasie.

Polityka energetyczna UE od lat stoi na stanowisku, że to obywatele korzystający z energii powinni brać czynny udział w procesie decyzyjnym dotyczącym sposobu jej pozyskiwania i dystrybucji. To właśnie oni powinni odgrywać główną rolę w transformacji energetycznej  decydować o tym jak ją przeprowadzić na lokalnym terenie, a w ostatecznym rozrachunku również czerpać korzyści finansowe.

W celu demokratyzacji rynku gazu państw członkowskich UE unijny ustawodawca opracował koncepcję obywatelskiej społeczności energetycznej (ang. citizen energy community, dalej: obywatelska społeczność gazowa) w celu decentralizacji rynku gazu i zwiększenia udziału obywateli na rynku gazu. Koncepcja obywatelskiej społeczności gazowej jest lustrzanym odbiciem obywatelskiej społeczności energetycznej z dyrektywy 2019/944 w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej (dlatego w niniejszym artykule zastosowano zamienne określenie „obywatelskiej społeczności gazowej” w celu uniknięcia konfuzji pomiędzy tymi konstrukcjami prawnymi). 

Zgodnie z proponowaną definicją, obywatelska społeczność gazowa to podmiot posiadający osobowość prawną (czyli może być on przedmiotem praw i obowiązków), opierająca się na dobrowolnym i otwartym uczestnictwie, skutecznie kontrolowana przez członków lub udziałowców. Warunkiem funkcjonowania obywatelskiej społeczności gazowej  jest prowadzenie działalności we własnym imieniu oraz możliwość wykonywania praw i podlegania obowiązkom wynikającym z ustanowionych ram prawnych. Zajmuje się ona między innymi produkcją, dystrybucją, dostawą, zużyciem lub magazynowaniem gazu odnawialnego, lub świadczy usługi w zakresie efektywności energetycznej, lub usługi konserwacyjne na rzecz swoich członków. Treść motywu 36 projektowanej dyrektywy wskazuje, że członkostwo w obywatelskiej społeczności gazowej powinno być otwarte dla wszystkich kategorii podmiotów, jednakże uprawnienia decyzyjne w jej ramach powinny być ograniczone  jedynie do tych członków, dla których sektor gazowy nie stanowi podstawowego obszaru działalności gospodarczej. Ma to na celu uniezależnienie obywatelskiej społeczności gazowej od możliwości przejęcia przez duże przedsiębiorstwa energetyczne, które działają na rynku gazu.                               

Należy zaznaczyć, że regulacje prawne dotyczące społeczności energetycznych działających w zakresie OZE, w tym gazów odnawialnych, zostały zawarte w dyrektywie RED II. Regulacje zawarte w tym akcie prawnym wspierają rozwój biometanu jako przedmiotu  działalności dla społeczności energetycznych, co zostało wzmocnione nowymi wytycznymi w sprawie pomocy państwa w dziedzinie klimatu, ochrony środowiska i energii (ang. Climate, Energy and Environmental Aid Guidelines). W wielu państwach członkowskich UE istnieją już regulacje, które umożliwiają obywatelom tworzenie zrzeszeń, których działalność skupia się na gazach odnawialnych. Istnieje więc ryzyko, że obowiązek transpozycji przepisów dotyczących obywatelskiej społeczności gazowej, może doprowadzić do inflacji prawa i tym samym spowolnić rozwój tego typu podmiotów.

Obywatelska społeczność gazowa jest konstrukcją prawną umożliwiającą zbiorowe działania obywateli, którzy spotykają się, aby aktywnie uczestniczyć na rynku gazu i przejąć kontrolę nad gazem w lokalnym miksie energetycznym. Działalność w nich może utorować drogę do zwiększenia używania gazów odnawialnych np. biometanu. Według danych Europejskiego Stowarzyszenie Biogazu (European Biogas Association), biometan produkowany obecnie na terenie UE jest tańszy od gazu ziemnego nawet o 30 proc. Oznacza to, że  zwiększenie produkcji biometanu w państwach członkowskich UE może pomóc ustabilizować obecny kryzys energetyczny. Inwestycje w biometan, przeprowadzane w ramach obywatelskich społeczności gazowych, stworzyłyby wiele nowych, „zielonych” miejsc pracy, co mogłoby ożywić gospodarki zarówno gmin wiejskich jak i miejsko-wiejskich. Może to doprowadzić do przyśpieszenia lokalnego wzrostu  gospodarczego, ponieważ dzięki niezawodnemu dostępowi do energii odnawialnej (w tym gazów odnawialnych) mogą powstawać lub rozwijać się małe i średnie przedsiębiorstwa.  Ponadto rozpowszechnienie wykorzystania biometanu mogłoby spowodować wzrost opłacalności produkcji rolnej, choćby dlatego, że nie byłoby potrzeby utylizacji niektórych produktów rolniczych. Uczestnictwo obywateli i władz lokalnych w projektach dotyczących gazów odnawialnych w ramach obywatelskiej społeczności gazowej może doprowadzić do decentralizacji i demokratyzacji rynku gazu.  Społeczności energetyczne działające na rynku gazu mogą więc zapewnić powszechny dostęp do przystępnego cenowo odnawialnego gazu, tak aby każdy ich miał możliwość korzystania z lokalnych zasobów energetycznych wedle własnego uznania.

 Bartłomiej Kupiec

Prawnik i analityk polityki klimatycznej. Redaktor naczelny portalu Energystreamer. Członek Stowarzyszenia "Z Energią o Prawie".  Zdobywał doświadczenie w wiodących polskich i międzynarodowych kancelariach prawnych, think-tankach oraz niemieckiej firmie konsultingowej. Ponadto zajmował stanowisko starszego specjalisty w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, gdzie opracowywał i analizował regulacje dla sektora odnawialnych źródeł energii oraz społeczności energetycznych w celu wdrożenia unijnych dyrektyw do krajowego porządku prawnego.

Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Jagiellońskim w Krakowie. Absolwent Szkoły Prawa Amerykańskiego organizowanej przez The Catholic University of America, Columbus Law School w Waszyngtonie we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim. Absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego, organizowanej przez Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn we współpracy z Uniwersytetem Warszawskim.

Partnerzy portalu

Surowce

 Ropa brent 83,76 $ baryłka  1,33% 11:11
 Cyna 23110,00 $ tona 0,64% 29 lis
 Cynk 2507,00 $ tona -0,87% 29 lis
 Aluminium 2177,00 $ tona 0,60% 29 lis
 Pallad 1021,53 $ uncja  -1,54% 11:10
 Platyna 936,30 $ uncja  -0,31% 11:11
 Srebro 25,06 $ uncja  0,08% 11:11
 Złoto 2038,40 $ uncja  -0,33% 11:11

Dziękujemy za wysłane grafiki.